Είναι μέσα από τις ανούσιες κινήσεις, κατά την κοινωνία, που μπορούμε ν’ αναγνωρίσουμε τη δυναμική της μνήμης. Ο ραβδισμός της ελιάς δεν είναι μόνο ένα διαχρονικό στοιχείο που αποτελεί έναν από τους συνδετικούς κρίκους του πολιτισμού μας. Υλοποιεί ένα νοητικό σχήμα που μας χαρακτηρίζει. Δεν είναι μόνο η μνήμη της κίνησης αλλά και η κίνηση της μνήμης. Αν και φαινομενικά αδύναμη και ανούσια, αυτή η κίνηση αποδεικνύει όχι μόνο τη δυναμική της μνήμης αλλά και τη δύναμή της. Ενώ η κοινωνία είναι παντοδύναμη ή τουλάχιστον αυτό θέλει να πιστεύει, δεν κατάφερε να αφοπλίσει την κίνηση της μνήμης που έγινε κίνηση αντίστασης. Αυτές οι κινήσεις είναι τα δομικά μας στοιχεία. Δεν αποτελούν μόνο το υπόβαθρο μιας διαχρονικής σκέψης, αλλά τα θεμέλια της. Διότι αυτές οι κινήσεις είναι που μας συνδέουν με τα ακόμα πιο ανούσια στοιχεία, κατά την κοινωνία, τα οποία είναι ο ήλιος, ο ουρανός, η θάλασσα και η γη. Η κοινωνία, ως φαινόμενο μόδας, αντλεί τη δύναμή της από την απόρριψη αυτών των στοιχείων. Ποιος κοιτάζει τον ουρανό μέσα στην καθημερινότητά του; Όχι για να μάθει για τον καιρό, αλλά για να θυμηθεί την αξία του; Το γενικό πρόβλημα του ατόμου είναι ότι όλα αυτά του φαίνονται στατικά και το ίδιο ισχύει και για τη μνήμη. Κι όμως, ακόμα και η αναφορά στη μνήμη στο πλαίσιο μιας κηδείας, επαρκεί για να αποδείξει το πόσο ζωντανή είναι. Η μνήμη επιτρέπει τη ζωή ακόμα και μετά το θάνατο. Και είναι μάλιστα εκείνη που θα χαρακτηρίσει τους δίκαιους που παλεύουν για την αναγνώριση των γενοκτονιών. Αν δεν υπήρχε η μνήμη των δίκαιων, πώς θα ζούσαν τα θύματα; Αυτό το ακραίο παράδειγμα δείχνει την ανθεκτικότητα της μνήμης, αλλά και τη ζωτικότητα της ύπαρξής της. Αν η μνήμη έχει δυναμική είναι επειδή είναι ζωντανή, παρ’ όλες τις πιέσεις της λήθης. Κι αν πληγώνεται η μνήμη, είναι εξαιτίας των αισθήσεών της. Ποιος μπορεί να πει ότι δεν έχει δοκιμάσει τη γεύση της μνήμης; Όταν τρώμε χωριάτικο ψωμί, ψάχνουμε μόνο τη γεύση ή τη γεύση της μνήμης; Όταν το βουτάμε μέσα στο ελαιόλαδο, τι κάνουμε ακριβώς; Όλοι το ξέρουμε αλλά λίγοι το αναγνωρίζουμε. Το άρωμα, η μυρωδιά, η γεύση είναι μέσα και όχι μόνο στοιχεία. Ακόμα κι αν νομίζουμε ότι ξεχάσαμε τα πάντα του παρελθόντος, η μνήμη επανέρχεται μέσω του πιο ανούσιου στοιχείου κατά της κοινωνίας. Λες και κατάλαβε ότι μόνο μέσα στο ανούσιο της κοινωνίας, μπορούσε να κρυφτεί. Ποιος προσέχει καθημερινά τις αισθήσεις του; Κι όμως, μέσω αυτών έχουμε επαφή με τον κόσμο! Μα αυτός ο κόσμος δεν είναι μόνο του παρόντος, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι. Αποτελείται και από στοιχεία του παρελθόντος. Μήπως το συνειδητοποιούμε, όταν δίνουμε στα παιδιά μας να δοκιμάσουν νέα πράγματα; Είναι πραγματικά νέα; Η μνήμη είναι απεικονίσεις και αναπαραστάσεις του παρελθόντος; Την ώρα που πράττουμε με αυτόν τον τρόπο, μήπως δρούμε ως μέσον της μνήμης; Μέσω της κωδικοποίησης της μνήμης ακόμα κι αν δεν είναι συνειδητό για τους περισσότερους, αντιστεκόμαστε τουλάχιστον παθητικά στη λήθη. Δεν θέλουμε μόνο να μην ξεχάσουμε εμείς, αλλά θέλουμε να θυμούνται και οι επόμενοι. Για ποιο λόγο ; Υπάρχει λόγος; Είναι μόνο και μόνο ένα τέχνασμα μιας τεχνητής αθανασίας; Η δυναμική της μνήμης είναι η ίδια μας η ζωή. Δεν επιλέξαμε να ζήσουμε σε μια κοινωνία. Είναι, όμως, η δική μας επιλογή ν’ ανήκουμε στην ανθρωπότητα. Και η μνήμη είναι ένα κομμάτι ανθρωπότητας μέσα στη νοημοσύνη μας. Δεν έχουμε μνήμη. Είμαστε μνήμη. Και αυτό δεν μπορεί να το αντέξει η κοινωνία.