«Πολλοί πιστεύουν πως έχουν λόγο να με κατηγορούν, επικαλούμενοι ότι τα στοιχεία που προβάλλονται από μένα αναιρούν την αυθεντία ορισμένων συγγραφέων, των οποίων η στερημένη πειράματος εκτίμηση χαίρει μεγάλου σεβασμού, δίχως να λαμβάνεται υπ’όψιν ότι τα συμπεράσματά μου είναι τα αποτελέσματα του απλού και καθαρού πειράματος, που είναι και ο αδιάψευστος δάσκαλος.»

Εάν ο Leonardo da Vinci επιμένει τόσο στο πείραμα είναι γιατί ξέρει πως είναι το μόνο ικανό ν’ αποδείξει το αναληθές ορισμένων θεωριών της μόδας και της πέρασης, και, μ’ αυτή την έννοια, προς την κατεύθυνση που τονίζεται από τον Αρχιμήδη για να αντιμετωπίσει ορισμένα αβάσιμα επιχειρήματα του Αριστοτέλη. Ο Leonardo da Vinci δεν έχει να κάνει με την υπόληψη κάποιων, ιδίως αν δεν είναι παρά μόνον αυτοί που επαναλαμβάνουν, σύμφωνα με τα ίδια του τα συμπεράσματα. Δεν αναζητά παρά μόνον την αλήθεια. Και μέσα στο γνωστικό του πεδίο, το πείραμα τού επιτρέπει να ξέρει αν βρίσκεται στο ορθόν και αν οι προκάτοχοί του δεν έχουν πλανηθεί.
«Οι κανόνες αυτοί σας επιτρέπουν να διακρίνετε το ορθόν από το λάθος, κι επίσης να μην τοποθετείτε μπροστά σας παρά μόνον πράγματα πιθανά και ορθολογικά∙ κι εκείνα θα σας εμποδίσουν από το να κάνετε χρήση ενός μανδύα άγνοιας, με τον οποίο δεν φτάνετε σε κανένα αποτέλεσμα και, από απελπισία, παραδίδεστε στη μελαγχολία.»

Οι κανόνες αυτοί, που δεν δίνουν πάντοτε πρόσβαση στη γνώση, επιτρέπουν, ωστόσο, να μην πλανευόμαστε και συνεχίζουμε να πιστεύουμε ανοησίες που μεταφέρονται από την αδράνεια και την πίστη ατόμων, που δεν έχουν ποτέ δοκιμάσει αφ’ εαυτών τους μια ειδημοσύνη αποφασισμένη ως αποκτημένη για πάντα. Άρα, οι κανόνες τούτοι είναι φραγμοί για την άγνοια. Η σημασία αυτής της επισήμανσης τονίζεται από τη χρήση του όρου μελαγχολία, που είναι ισχυρού νοήματος. Είναι πιθανό να ερμηνεύει επίσης την κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο δάσκαλος, καθώς συνειδητοποιούσε τη δύναμη των δογμάτων και της ικανότητάς τους να κρύβουν την αλήθεια από τους ανθρώπους. Είν’ εκείνη η κατάσταση του νου που εξηγεί και το κριτικό πνεύμα τού Leonardo da Vinci.
«Εντάξει ο κόσμος, το ξέρω, θα βρει την εργασία τούτη ανώφελη.»

Και για την αντίληψη των περασμένων αιώνων, πώς να του δώσεις άδικο;

«Ο Δημήτριος έλεγε γι’ αυτούς ότι ο αέρας που οι λέξεις παράγουν μέσα στο στόμα τους, δεν κάνει μεγαλύτερο θέμα απ’ όσο εκείνος που ξεφεύγει από τα κατώτερα μέρη τους∙ άντρες άπληστοι για πλούτη μόνο και υλικές απολαύσεις και παντελώς στερημένοι του πάθους για τη σοφία, αποκλειστική τροφή και αληθινό πλούτο για την ψυχή. Διότι παρ’ όλο που η ψυχή αξίζει περισσότερο από το σώμα, τα πλούτη της ψυχής τα υπερβαίνουν εκείνα του σώματος. Και συνήθως, όταν βλέπω έναν απ’ αυτούς του άνδρες να πιάνει στα χέρια του αυτό το έργο, αμφιβάλλω αν δεν πρόκειται να το βάλει στη μύτη του σαν πίθηκος και να ρωτήσει αν είναι βρώσιμο.»

Κι αν τα λόγια φαίνονται βαριά, δεν είναι λιγότερο αληθινά. Διότι ποιος μπορεί να ξεχάσει τη θεμελιώδη διαφορά ανάμεσα στον Leonardo da Vinci κι εκείνους τους κριτικούς τούς θαμμένους μέσα στη λήθη της Ανθρωπότητας.