6753 - Η μουσική διάσταση του Goethe
Ν. Λυγερός
Η μουσική διάσταση του Goethe (1749-1832) δεν είναι τόσο γνωστή διότι είναι έμμεση. Η μορφή του σχετίζεται περισσότερο με την κλασική λογοτεχνία. Κι όμως η βούλησή του ήταν διαφορετική, ειδικά όσον αφορά στην όπερα. Το libretto ήταν για όλη τη ζωή του μία δομή που τον άγγιζε. Υπήρχε βέβαια ένας ενδογενής παράγοντας που ενόχλησε την ανάπτυξή του σε αυτόν τον τομέα. Έδινε μεγάλη σημασία στο κείμενο κι ερχόταν σε αντίφαση με την ιταλική παράδοση που δίνει σημασία στη μουσική. Θεωρούσε ότι η όπερα Don Giovanni του Mozart (1756-1791) με το libretto του da Ponte (1749-1838) αποτελούσε το αρχέτυπο του είδους. Και μάλιστα αυτό τον επηρέασε και στη συγγραφή του Faust του. Μάλιστα ο θαυμασμός του προς τον Mozart, τον οδήγησε να γράψει τη συνέχεια του Μαγικού Αυλού (1791). Σε μια άλλη περίπτωση δεν είχε το καλό timing για τη δημιουργία ενός libretto επηρεασμένο από τον Γάμο του Figaro (1786) του Beaumarchais (1732-1799). Σε κάθε περίπτωση η μουσικότητά του έμελλε να δραστηριοποιηθεί σε ένα άλλο είδος το Lied. Εδώ αρκεί να αναφέρουμε μερικά ονόματα συνθετών για να γίνει κατανοητή και με πολύ απλό και αποτελεσματικό τρόπο η εμβέλειά του και η επιρροή του: Beethoven (1770-1827), Brahms (1833-1897), Mozart, Schubert (1797-1828), Schumann (1810-1856), Strauss (1864-1949), Wagner (1813-1883) μεταξύ πολλών άλλων. Τα ποιήματά του Goethe απ’ ό,τι δείχνει η ιστορία της μουσικής, είχαν μια τέλεια δομή για τα lieder. Το ποίημα έχει μία αυτοτέλεια, αλλά δεν έχει τη θεατρική και δραματική δράση της όπερας. Μία μεγάλη διαφορά είναι και ο σεβασμός του έργου. Την εποχή του Goethe οι μουσικοί δεν είχαν κανένα πρόβλημα για να αλλάξουν και μάλιστα να αλλοιώσουν το libretto. Αυτό το φαινόμενο βέβαια δεν συμβαδίζει με το ύφος του. Ενώ στα lieder, οι μουσικοί αποδέχονται τη δομή των ποιημάτων τα οποία τους εμπνέουν σε μεγάλο βαθμό από τον ρομαντισμό τους, γεγονός το οποίο συνδυάζεται τέλεια με το πιάνο της εποχής, το οποίο μπορεί να δράσει εξ ολοκλήρου μόνο του, χωρίς καμιά άλλη υποστήριξη. αυτός ο συνδυασμός είναι και ενδεικτικός της μουσικότητας του Goethe. δίχως αμφιβολία, είναι με τον Schubert που συνδυάστηκε τέλεια το έργο του. Το ύφος και των δύο δημιουργών ήταν μάλλον συμπληρωματικό και λειτούργησε θεαματικά με άψογα αποτελέσματα. Αλλά δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι παρόλο που δείξαμε ότι η μουσική διάσταση του Goethe ήταν το lied, υπήρξε η επιρροή του και στην όπερα με την καινοτομία του προσώπου του Werther. Διότι η ομώνυμη όπερα του Massenet (1842-1912) βασίστηκε στα libretti των Blau, Hartmann και Millet που είχαν ως υπόβαθρο το έργο του Goethe. Με αυτήν την έννοια η μουσική διάσταση του Goethe ανήκει και στο μέλλον της μουσικής που δεν μπόρεσε να ζήσει ο ίδιος.