Όταν κατηγορούσαν την αντίσταση του κυπριακού λαού εναντίον της βίαιης εισβολής του 1974 ως γραφική, το γενικό επιχείρημα της πολιτικής της πραγματικότητας ήταν ότι ακόμα κι αν λυθεί το Κυπριακό, κανείς δεν θα πάει στα κατεχόμενα. Η βάση του επιχειρήματος ήταν ότι ο λαός ενδιαφέρεται πιο πολύ για την ευημερία του στον ελεύθερο χώρο. Συνεπώς όπως υπάρχουν οικονομικά προβλήματα στα κατεχόμενα, κανείς δεν θα πάει. Η πραγματικότητα της ζωής είναι άλλη. Διότι η ζωή δεν είναι μόνο πολιτική. Είναι και αίμα και χώμα.

Μέσα σε λίγες μόνο μέρες ο νόστος μετατράπηκε σε πάθος κι η νοσταλγία δεν ήταν πια μια πικρή μελαγχολία. Μέσα στο παρελθόν των κατεχομένων υπάρχει και το μέλλον της Κύπρου. Οι συνεχείς λαϊκές πιέσεις πάνω στο φράγμα της λήθης δημιουργούν από μόνες τους μια νέα δυναμική η οποία δεν είναι μια ανταπόκριση, μα μια ανάγκη. Οι πρόσφυγες ζουν εδώ και δεκάδες χρόνια την ανάγκη της επιστροφής. Οι γυναίκες με την πορεία τους, ο Τάσος και ο Σολωμός με τη θυσία τους, έδειξαν τον δρόμο. Δεν θέλησαν να ξεχάσουν τα κατεχόμενα, δεν θέλησαν να δεχτούν τον ακρωτηριασμό της μνήμης. Και με την ένταξή μας στην Ευρώπη που γίνεται κάθε μέρα και πιο πραγματική, το γραφικό έγινε η γραφή της ιστορίας. Το μοιρολόι των μανάδων έγινε επιτάφιος στα κατεχόμενα. Οι άδειες εκκλησίες μας γεμίζουν και πάλι. Είναι σαν να μας περίμεναν. Πέρασαν τόσοι αιώνες, που γι’ αυτές οι δεκάδες χρόνια δεν είναι παρά ο εφιάλτης μιας νύχτας.

Ακόμα κι η αργοπορία που υπάρχει στα οδοφράγματα είναι θετική, διότι είναι δημιουργική. Θέλουμε δεν θέλουμε διαμορφώνει το πολιτικό πλαίσιο το οποίο είναι εξ ορισμού διπλωματικά σκλαβωμένο. Σκεφτείτε μόνο την ερμηνεία της Ευρώπης που πάλεψε και αυτή με τον δικό της τρόπο για το Κυπριακό, αν μετά από το άνοιγμα των οδοφραγμάτων δεν είχε πάει κανείς από τους δικούς μας στα κατεχόμενα, αν δεν είχε πάει κανείς να φέρει έστω και λίγο χώμα από τα μέρη μας. Μόνο και μόνο η ύπαρξη αυτής της σκέψης είναι τρομαχτική! Κι αν είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτό τι σημαίνει αυτό, θα ήθελα να δώσω ένα προσωπικό παράδειγμα.

Όταν ήρθα στην Κύπρο την πρώτη φορά κι είχα μόνο εικόνες στο μυαλό μου ως γνήσιος Έλληνας καλαμαράς, ο φίλος μου ο Νίκος Νικολάου μού έκανε ένα από τα πιο όμορφα δώρα της ζωής μου: μια μικρή γλάστρα με χώμα από τα κατεχόμενα. Κι όταν οι άλλοι φίλοι μου από το Παραλίμνι, οι συγχωριανοί μου τώρα, ο Αντρέας και η Λένα Παπαφιλίππου με πήγαν στον τάφο του Ισαάκ, μού χάρισαν ένα λουλούδι, το φύτεψα στη γλάστρα που με συνοδεύει από τότε κάθε φορά που γράφω για την Κύπρο μας. Η εικόνα ακόμα και γραφική για μερικούς, έγινε πραγματικότητα.

Πιέζοντας το φράγμα της λήθης, ο λαός μας ενισχύει τη μνήμη μας. Εκείνη τη μνήμη που λάβωσαν το 1974. Και δείχνει με την πράξη ότι όντως θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά με τους Τουρκοκύπριους. Γι’ αυτό οι συντηρητικές ερμηνείες μπορεί να είναι εύκολες, μα δεν προσφέρουν τίποτα. Όταν οι Έλληνες επί τουρκοκρατίας ονόμαζαν συχνά τις εκκλησιές μας Άγιος Γεώργιος, δεν ήταν μόνο από θρησκεία ούτε τυχαία. Ήξεραν ότι είναι από τους σπάνιους αγίους που σέβονται οι Τούρκοι. Μ’ αυτήν τη στρατηγική σώθηκαν πολλές εκκλησιές στην Ελλάδα. Υπήρχε μια κατάσταση και ανταποκρίθηκαν δημιουργικά! Αν μπορείς να δεις μια κατάσταση πρέπει να την κοιτάξεις για να ξέρεις πώς να κινηθείς. Το να κλείνεις τα μάτια σου δεν σημαίνει ότι η κατάσταση δεν υπάρχει.