Η εκκλησία και ο αγώναςΗ εκκλησία και ο αγώνας0664 Η θρησκεία ίσως περισσότερο από την τέχνη μπορεί ν’ αποδώσει σε βάθος τη φυσιογνωμία ενός λαού, όχι μόνο διότι είναι παλαιότερη για τη σημερινή κοινωνία μα και γιατί εκ φύσεως αγγίζει όλο τον πληθυσμό. Εκφράζει πιο απλά και όχι απλοϊκά τις σκέψεις του λαού. Συγκεντρώνει μέσω της μυθολογίας τα ουσιαστικά στοιχεία της ιστορίας. Αντιστέκεται με όλες τις μορφές της στην καταπάτηση του αδύναμου πληθυσμού σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Χρησιμοποιεί τη φυσιολογική δικτύωση της ιεραρχίας για να εισχωρήσει δυναμικά στο κοινωνικό πλαίσιο. Και όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της εξηγούν την επιρροή της κυπριακής εκκλησίας στον αγώνα για την απελευθέρωση της Κύπρου.

Πιο ειδικά, στην Κύπρο, η θρησκεία συνδεδεμένη με την παράδοση αποτελεί τη μεγαλύτερη βάση της εθνικής αντίστασης και της κυπριακής συνείδησης διότι το ορθόδοξο στοιχείο δεν μπορεί να διαπραγματευτεί με το παράνομο καθεστώς: οι εκκλησίες μας και τα νεκροταφεία μας στα κατεχόμενα αντιστέκονται στον κατακτητή καθημερινά και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει, άρα η κυπριακή εκκλησία είναι υπεύθυνη για όλα μπροστά σε όλους. Η δύναμη της εκκλησίας προέρχεται από τη σχέση που διατηρεί με τον θάνατο. Όταν ασχολείσαι με τον θάνατο, καταλαβαίνεις τι σημαίνει ζωή και κοιτάς τους άλλους. Ενώ όταν ασχολείσαι με τη ζωή, καταλήγεις στον θάνατο και κοιτάς μόνο τον εαυτό σου. Η κυπριακή εκκλησία περιέχει ένα μαχητικό στοιχείο διότι υπάρχει η ανάγκη της προστασίας του λαού. Άρα αντί να τη βάλουμε στο περιθώριο, όπως προσπαθούν μερικοί, πρέπει να την ενισχύσουμε με κάθε τρόπο. Οι περισσότεροι κοιτάζουν τις εσωτερικές διαμάχες δίχως να καταλάβουν τη συμβολή της και πιο γενικά την αξία του έργου που παράγει για την πατρίδα μας. Σημασία δεν έχουν αυτά που ακούμε και αυτά που βλέπουμε μέσω των μέσων, μα η ύπαρξη του έργου.

Ο ίδιος ο κλειστός κύκλος, για τον οποίο μερικοί χαρακτηρίζουν αρνητικά την εκκλησία, είναι που άντεξε την τουρκική κατοχή για 400 χρόνια στην Ελλάδα μας. Άρα ξέρουμε τις ικανότητες και τις δυνατότητες της εκκλησίας. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι μερικές δεκαετίες που πέρασαν στην Κύπρο δεν είναι τίποτα για το ηθικό της εκκλησίας. Με τη βίαιη εισβολή μπορεί να έχουν καταρρεύσει πολλά πράγματα, όχι όμως τα σύμβολά μας: και σπασμένος ο σταυρός, παραμένει σταυρός. Η δομή της εκκλησίας επιτρέπει μια βιώσιμη λύση διότι για έναν λαό η επίλυση του προβλήματος, ακόμα κι αν είναι το Κυπριακό, δεν είναι αρκετή. Η λύση του προβλήματος είναι μόνο η αρχή της ζωής. Κι αυτή η ζωή με τόσα νέα δεδομένα θα χρειαστεί αναγκαστικά ένα σημείο αναφοράς, το οποίο πρέπει να είναι και ηθικό και ιστορικό και κοινωνικό.

Άσχετα αν το καθορίζουμε μ’ έναν διαφορετικό τρόπο, όλοι μας βλέπουμε τώρα πως τα δεδομένα του Κυπριακού έχουν αλλάξει ριζικά με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι έπαψαν οι φοβίες μας σε σχέση με τις εξελίξεις, αντιθέτως! Διότι για πολλά χρόνια οι περισσότεροι από εμάς θεωρούσαν ότι τίποτα δεν μπορεί ν’ αλλάξει και είχαν κρατήσει σταθερές θέσεις. Μα τώρα που δεν υπάρχει τίποτα το σταθερό, έχουν χάσει κάθε κρίση της κατάστασης. Ενώ η εκκλησία, ως κοινωνικός πυρήνας, απέκτησε ένα νέο κύρος διότι ποτέ της δεν παρέδωσε τα όπλα και πάντα συνέχισε τον αγώνα της ακόμα και μοναχικά, ακόμα και στο περιθώριο, ακόμα κι αν φάνηκε γραφική.

Σε μια μεταβατική περίοδο που ζούμε καθημερινά και σ’ ένα μέλλον με πολλαπλές πιέσεις, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε πού βρίσκεται ο πυρήνας της εθνικής αντίστασης και το κέντρο της κυπριακής συνείδησης. Διότι όσο η πολιτική δεν έχει θέσει το εθνικό θέμα ως αξιολογία της, παραμένει μόνο ένα διπλωματικό πλαίσιο που ανήκει μόνο σε μια εποχή και όχι διαχρονικά στην ιστορία του νησιού όπως η εκκλησία όπου βρίσκεται όλη η δύναμη του στρατού του αγνοούμενου.