Ακόμα και αν κάποιες στιγμές η τυφλή δύναμη του πλήθους γίνεται η φιλοσοφία της ιστορίας, αυτό δεν σημαίνει ότι ισχύει πάντα. Επιπλέον όταν κάποιοι ερμηνεύουν μιαν απόφαση ως έκφραση της μάζας, είναι στη μάζα που απευθύνονται διότι όλοι οι άλλοι ξέρουν πως είναι ένα τέχνασμα. Αυτό το νοητικό σχήμα είναι βέβαια διαχρονικό και όχι εποχιακό. Όμως είναι πάντα εποχιακά που η εξουσία το χρησιμοποιεί διότι γνωρίζει τις επιπτώσεις του πάνω στο διπλωματικό πεδίο. Γι’ αυτόν τον λόγο στον τομέα της στρατηγικής αυτό το σχήμα έχει ενσωματωθεί στην έννοια του δόγματος. Έτσι λειτουργεί στο ορατό φάσμα της στρατηγικής σε συνδυασμό με την τακτική.

Όμως η μάζα έχει ένα πολύπλοκο μοντέλο διότι δεν την επηρεάζει μόνο ένας παράγοντας. Και η κίνησή της δεν είναι ανάλογη με την κίνηση Brown και δεν είναι μαρκοβιανή. Υπάρχει και η μνήμη και η ψυχολογία. Με άλλα λόγια ακόμα και όταν μιλάμε για μάζα δεν μπορούμε να τα ισοπεδώνουμε όλα. Επιπλέον όταν το πλαίσιο είναι πολεμολογικό αλλά σταθερό, τότε η μάζα έχει μια πολύπλοκη συμπεριφορά. Συνεπώς δεν ελέγχεται εύκολα.

Το κυπριακό είναι ένα πολύ ενδεικτικό παράδειγμα διότι έχει όλες τις προδιαγραφές.

Επιπλέον αποτελείται από μια σχετικά ελάχιστη μάζα, με την έννοια ότι ξεπερνά την κριτική μάζα δίχως όμως να φτάνει το όριο της γενικότερης μαζικοποίησης. Αυτό επιτρέπει μια αποτελεσματική έρευνα πάνω στη δομή της κυπριακής μάζας. Και εφόσον υπάρχουν και ιστορικά δεδομένα, μπορούμε να θέσουμε το εξής αποτέλεσμα.

Ακόμα και αν υπήρξαν αγγλικές μελέτες πάνω στη συμπεριφορά της κυπριακής μάζας, δεν κατάφερε η αγγλική διπλωματία να προβλέψει την απόφασή της όσον αφορά στο δημοψήφισμα. Αυτό σημαίνει ότι η ψυχολογία της μάζας δεν είναι ακόμα μία επιστήμη και ότι δεν έχει φτάσει στο επίπεδο να αναλύσει μια μάζα που ιστορικά και γεωστρατηγικά ζούσε μέσα στο δόγμα της. Άρα η χρησιμοποίησή της για να επιτευχθεί ένα γενικό αποτέλεσμα είναι ένα τέχνασμα που αποδεικνύει στην ουσία ότι δεν χρησιμοποιήθηκε ούτε από τους μεν ούτε από τους δε.

Το κυπριακό παράδειγμα ως αντιπαράδειγμα της αποτελεσματικής μοντελοποίησης της μάζας είναι και μια ένδειξη ότι η αντίσταση δεν βρίσκεται στο πλαίσιο μιας ισορροπίας. Επομένως μακράν της ισορροπίας μπορούν να εμφανιστούν πολύπλοκες δομές που επιτρέπουν την ατομική δράση. Η μάζα δεν είναι ομοιογενής. Παρουσιάζει και ιδιομορφίες που παίζουν έναν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή της και στις αποφάσεις. Η προέκταση αυτής της παρατήρησης είναι ότι ακόμα και η εξουσία δεν μπορεί να καθορίσει με ασφάλεια το γίγνεσθαι της μάζας. Υπάρχει λοιπόν μια διαφορά μεταξύ μικρο- και μακρο- όσον αφορά στην ανάλυση της μάζας. Όσο για την Κύπρο, η τροποποίηση του κυπριακού σε ευρωπαϊκό δημιουργεί ένα επιπλέον πρόβλημα για την εξουσία.