Η μάχη που δίνουμε για τα ανθρώπινα δικαιώματα θυμίζει αναπόφευκτα τη Δίκη του Kafka. Το παλεύουμε κι έχουμε την εντύπωση ότι το σύστημα μάς χρησιμοποιεί ακόμα και μέσω της αντίστασης. Στην πραγματικότητα, το όλο θέμα είναι ουσιαστικά φαινομενικό. Δεν είναι το σύστημα που υπάρχει πάντα, αλλά το υπόβαθρό του. Είναι η αδράνεια μας που δημιουργεί το σύστημα διότι αυτό δεν μπορεί να υπάρχει δίχως τη μάζα. Όντως στα ανθρώπινα δικαιώματα, γινόμαστε καταδικασμένοι. Αν δεν τα διεκδικήσουμε, δεν θα υπάρξουν ποτέ για μας. Ο αγώνας για τη ζωή είναι η μάχη για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δίχως αυτά, η ζωή είναι άθλια και κατά συνέπεια χωρίς νόημα. Όπως και η ζωή του Ιωσήφ Κ. Δεν ξέρει τι έχει αποφασιστεί για εκείνον και δεν πιστεύει ότι μπορεί καν να κάνει κάτι για να αλλάξει τις συνθήκες που τον καταπιέζουν. Το ίδιο ισχύει και με τους πρόσφυγες. Οι Κωνσταντινοπολίτες, οι Ίμβριοι, οι Τενέδιοι, οι Πόντιοι, οι Κύπριοι και οι Αρμένιοι νομίζουν ότι δεν μπορούν να καταφέρουν το αδιανόητο, δηλαδή να αντισταθούν στο κατοχικό σύστημα, να κερδίσουν τον αγώνα τους εναντίον του βαθέος κράτους. Κι όμως οι στρατηγικές υπάρχουν. Οι πρόσφυγες διαθέτουν τις προσφυγές. Μέσα από την καταδίκη τους από το τουρκικό σύστημα, μπορούν να υπερασπίσουν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Το ισχυρότερό τους εργαλείο δεν είναι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Ανθρώπινα Διακαιώματα αλλά η ίδια τους η οντότητα, η καταδίκη τους. Η αδικία δεν προέρχεται μόνο από τους άλλους. Πρέπει να την αποδεχτούμε για να λειτουργήσει. Υλοποιεί τις επιπτώσεις του εγκλήματος διότι δεν αντιστεκόμαστε αποτελεσματικά. Επιπλέον, χρησιμοποιεί τις προηγούμενες περιπτώσεις ως δεδικασμένα. Η μη άμεση καταδίκη της γενοκτονίας των Αρμενίων δεν εμπόδισε τη γενοκτονία των Ποντίων. Και η Μικρασιατική Καταστροφή, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ήταν αναμενόμενη. Το ίδιο ισχύει και για το 1955 και 1964 στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και το 1974 στην Κύπρο. Κάθε λάθος στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προκαλεί έμμεσα άλλες αδικίες και η καταδίκη των αθώων γίνεται κληρονομική. Ενώ μέσω των προσφυγών, οι πρόσφυγες μπορούν να γράψουν το πεπρωμένο τους δίχως να το περιμένουν, όπως ο ήρωας του Kafka, από το σύστημα. Η ουσία είναι να γίνει κατανοητό ότι η αδικία ενισχύεται και από την αδράνεια των προσφύγων, ενώ καταπολεμάται από τις προσφυγές. Δεν υπάρχουν μόνο τα όργανα του συστήματος, υπάρχουν και τα όπλα της αντίστασης. Απλώς τα άτομα πρέπει να γίνουν άνθρωποι και όχι ν’ ακολουθούν τυφλά την κοινωνία της πραγματικότητας που παράγει μόνο αδράνεια. Το έργο του Kafka δεν αποτελείται μόνο από τη Δίκη, υπάρχει και ο Πύργος. Εκεί τα πράγματα είναι διαφορετικά. Βέβαια κατά κάποιο τρόπο είναι και πιο δύσκολα διότι η μάχη είναι πιο σκληρή. Υπάρχει όμως πλαίσιο αντίστασης. Και τα αποτελέσματα των πράξεων δεν προέρχονται μόνο από το σύστημα. Εκεί όλα είναι δυνατά διότι δεν υπάρχει βοήθεια. Συνεπώς, ό,τι είναι να γίνει πρέπει να το κάνουμε εμείς.