Ο δείκτης εξάρτησης όπως ο δείκτης γεννητικότητας ή ο δείκτης γαμηλιότητας είναι ένα κλασικό εργαλείο για τη μελέτη των χαρακτηριστικών ενός συγκεκριμένου πληθυσμού. Σπάνια όμως οι αναλυτές των δημογραφικών δεδομένων επισημαίνουν το δυναμικό στοιχείο που εμπεριέχει.

Ο πρώτος και κυριότερος λόγος αυτής της παράληψης είναι η πολυπλοκότητα της ερμηνείας του αντικειμένου. Όντως, ο δείκτης εξάρτησης δεν είναι προσιτός από μόνος του. Όπως έχει σχέση με την απασχόληση των ανθρώπων, η οποία αποτελεί εξ ορισμού ένα σύμπλεγμα ανθρώπινων σχέσεων, δεν προσφέρεται ως αντικείμενο έρευνας στην αναλυτική σκέψη. Διότι η ύπαρξή του οφείλεται σε πολλαπλούς παράγοντες μεταξύ των οποίων είναι και οι μη εργαζόμενοι. Με άλλα λόγια, ακόμα και η μη εργασία έχει επιπτώσεις στον κόσμο της εργασίας. Επιπλέον, οι μη εργαζόμενοι αποτελούνται από δύο μεγάλες κατηγορίες, δηλαδή τα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους που δεν έχουν τις ίδιες ιδιότητες και τις ίδιες ανάγκες όσον αφορά όχι μόνο στην απλή επιβίωση αλλά και στην επιρροή της ύπαρξής τους πάνω στο κοινωνικό σύνολο.

Το δυναμικό στοιχείο προέρχεται και από τη δομή που κρύβεται πίσω από τον δείκτη εξάρτησης. Το μείγμα της ανθρώπινης σχέσης με το κοινωνικό πλαίσιο μέσω της εργασίας είναι περίπλοκο, διότι δεν αγγίζει μόνο τοπικά στοιχεία όπως γίνεται με τους άλλους δείκτες. Ο εργαζόμενος μέσα στο πεδίο της εξάρτησης με τη γενικευμένη έννοιά της, εργάζεται στην ουσία για ανθρώπους που δεν γνωρίζει εφόσον το έργο του ανήκει στο κοινωνικό σύνολο με έναν ολικό τρόπο. Έτσι, ο δείκτης εξάρτησης δεν αντιστοιχεί σε μία απλή πράξη αλλά σε μία ολική δομή η οποία δεν είναι ούτε στατική ούτε τοπική.

Ο δείκτης εξάρτησης με τη διπλή του έννοια, δηλαδή και με την εργατική και με τη δημογραφική, αποτελεί λοιπόν ένα κεντρικό σημείο για την πληθυσμιακή ανάλυση. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε ότι η πολυπλοκότητά του είναι ένα σημείο αναφοράς για κάθε σοβαρή μελέτη του τομέα, ακόμα και αν η μελέτη αφορά μόνο και μόνο ένα νησί, ένα χωριό ή μια ομάδα, διότι ο δείκτης εξάρτησης είναι το στοιχείο που συνδέει όλα τα άλλα του δεδομένου συνόλου, πράγμα το οποίο μετατρέπει το τελευταίο σε ομάδα με τη μαθηματική της έννοια. Και με αυτόν τον τρόπο, ο δείκτης εξάρτησης εμπλουτίζει το κοινωνικό και γεωγραφικό μοντέλο που έχουμε διαμορφώσει, με ισχυρότερα νοητικά σχήματα εφόσον αφορούν τη συνολική δομή και όχι μόνο τα στοιχεία του συνόλου.