Γιατί να πεθαίνει κανείς δύο φορές; Ιδού η απορία. Η αυτοκτονία δεν είναι παρά μόνον ένα βήμα που δεν επιτρέπει την κατάληξη. Όμως ο δεύτερος θάνατος κατορθώνει την ουσία. Όχι, η προβληματική τούτη δεν είναι τυπική. Δεν είναι ούτε κι ένα απλό λογοτεχνικό πόνημα για μια νέα φιλοσοφία. Μιλούμε, βεβαίως, για τη ζωή και για την έννοια της θυσίας. Τα παραδείγματα του Stavroguin και του Kaliayev δεν είναι ακραίες περιπτώσεις, όπως εκείνες του Dom Juan και του Kirilov. Αλλά προέρχονται από την πραγματικότητα. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνούμε στην ανάλυση τούτη. Θεωρούμε πως αντιλαμβανόμαστε εύκολα την έννοια τής αντίστασης, μα τι γίνεται με κείνη της θυσίας; Μπορούμε να τη συλλάβουμε εν σχέσει με την αυτοκτονία; Ή μήπως τούτη η τελευταία ιδέα μας σοκάρει; Ας πάρουμε το παράδειγμα του Σωκράτη για ν’ αποφύγουμε αυτό του Ιησού. Πρέπει να θεωρήσουμε ότι ο Σωκράτης έχει αυτοκτονήσει ή έχει θυσιαστεί; Διότι οφείλουμε να μην ξεχνούμε πως οι μαθητές του τού είχαν επισημάνει πως μπορούσανε να τον φυγαδεύσουν. Επί πλέον, ο Σωκράτης έκανε μια διπλή απολογία. Καθώς η πρώτη μπορούσε να έχει ερμηνευθεί διπλωματικά από τους υπερασπιστές των κατηγοριών της ρητορικής, ο Σωκράτης υπερβάλλων με τη δεύτερη θα κατάφερνε να καταδικαστεί τελικά σε θάνατο. Αυτός ο θάνατος είναι στ’ αλήθεια διαφορετικός από μια αυτοκτονία; Είναι η καταδίκη που κάνει τη διαφορά ή μήπως τούτη δεν είναι παρά μόνον ένα μέσο για να περάσει το μήνυμα; Για έναν άνθρωπο που ποτέ δεν έγραψε τίποτε, αυτό ήταν ένα μέσο για να κωδικοποιήσει τη μνήμη των ανθρώπων. Το μέσο τούτο, φαίνεται τερατώδες, είναι απαραίτητο; Δεν είν’ ένα στίγμα που καταδικάζει την τοπική κοινωνία, για να μην προσεγγίσει παρά μόνον την Ανθρωπότητα στο σύνολό της. Δεν είν’ ένας τρόπος αυτός για να πεθάνει κανείς δύο φορές; Και τούτο δεν είν’ αναγκαίο για την αλλαγή φάσης που καταδεικνύει τη σημασία του έργου και όχι του προσώπου. Διότι ο Σωκράτης, όπως τον γνωρίζουμε έκτοτε, αυτό θα ήταν, εάν δεν είχε πεθάνει έτσι. Ο παράξενος τούτος θάνατος, πέραν του φυσικού θανάτου, με την έννοια ότι είναι επιθυμητός, ενώ δεν φαίνεται αναγκαίος, δεν είναι το έμβλημα της θυσίας που καταγράφεται με μια διπλή πράξη; Να πεθαίνει κανείς δύο φορές κάνει το έργο ζωντανό, ιδού η αιτία.