Η απόφαση της Γερουσίας δεν ήτανε μία ανώδυνη απόφαση. Αποτελεί τη νίκη τής δικαιοσύνης έναντι μιας άρνησης, την οποία δεν δίστασε ν’ αποκαλύψει μέσα στους κόλπους της ίδιας μας της χώρας, καθώς δεν ήτανε δυνατό να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής τού νόμου. Η αυτοαναφορική τούτη εντυπωσιακή έκθεση επιτρέπει να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη της παρουσίας τού νόμου αυτού στον ποινικό κώδικα της Γαλλίας. Αυτός ο νόμος είναι προ-δικαιωμένος από τα όσα έχουν διαπραχθεί παρά την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων. Δικαστικά αποτελεί μία πράξη ολοκλήρωσης και στρατηγικά, για τα θύματα, τους επιζώντες και τους δίκαιους, επιτρέπει την ενοποίηση με ισοτιμία των αναγνωρισμένων από τη Γαλλία γενοκτονιών. Τούτο είναι ακόμη πιο σημαντικό από την έκθεση της Νομικής Επιτροπής, όταν επί πλέον παρατηρούμε την επιφυλακτικότητα ορισμένων γερουσιαστών. Το αποτέλεσμα είναι πραγματικά έξοχο, διότι συνειδητοποιούμε πως πρόκειται για μία νίκη του ανθρώπινου δικαιώματος επί της πομπώδους δικαιοσύνης, που αρκείται στο φαίνεσθαι για να δικαιολογεί την ύπαρξή της, με κίνδυνο να εμπαίζει τη μνήμη των λαών. Κι έπειτα μπορέσαμε να διαπιστώσουμε, κατά τη δημόσια συζήτηση, πως ορισμένοι στερούμενοι νομικών επιχειρημάτων δεν δίστασαν να χρησιμοποιήσουν επιχειρήματα γεωστρατηγικής, για να τους διαταράξουν και να τους περιορίσουν σε μία αντιπαράθεση ισχύος. Πόσες φορές έχουμε ακούσει την ακόλουθη έκφραση ότι η Τουρκία είναι μία μεγάλη χώρα. Ενώ οι στρατηγιστές, εν αντιθέσει με ορισμένους πολιτικούς άνδρες, ξέρουν καλά πως η Τουρκία δεν είναι παρά μόνο μία ακόμη χώρα, η οποία φέρεται ως μεγάλη δίχως να μπορεί να το δικαιολογήσει και ακόμη λιγότερο να το αποδείξει. Παρ’ όλ’ αυτά, εδώ, δεν είν’ αυτός ο σκοπός μας. Αυτό που θέλουμε να τονίσουμε, είναι η αντίθεση μεταξύ μεγάλης χώρας και μικρής χώρας. Καθότι προκαλεί έκπληξη να λαμβάνουμε υπ’ όψιν τα επιχειρήματα αυτού του είδους μέσα σε ένα πλαίσιο νομικό. Τα πρόσωπα που χρησιμοποιούν αυτά τα επιχειρήματα στο πεδίο της δικαιοσύνης, δεν συνειδητοποιούν πως πρόκειται για μια ρατσιστική οπτική, που οδηγεί σε σύγκριση τον μεγάλο Τούρκο με τον μικρό Αρμένιο. Η δικαιοσύνη σε αυτό το περιβάλλον, δεν εξετάζει παρά μόνο ένα μέγεθος, εκείνο του εγκλήματος κατά της Ανθρωπότητας που εμείς ονομάζουμε γενοκτονία, κατά τ’ άλλα, δεν νοιάζεται. Το σημαντικό είναι το ανθρώπινο επίπεδο. Είναι απλούστατα απαράδεκτο να επιτρέπεται η άρνηση ή ακόμη η ελαχιστοποίηση μιας γενοκτονίας, ανεξάρτητα από το θύμα ή τον δήμιο. Πρόκειται για μια διαδικασία γενική.
Εν τέλει, αν μπαίνουμε στην κοινοτική συζήτηση, είναι απλώς για να μην αποκαλύψουμε την πολιτική συζήτηση. Στο πλαίσιο νόμου αυτού του τύπου, δεν έχουμε να κάνουμε με πολιτικό χάσμα. Εν τούτοις, αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει αυτό το χάσμα. Δεν πρέπει, ωστόσο, να πέφτουμε στην παγίδα να θέλουμε να το αποκρύψουμε προβάλλοντας μία κοινοτική αντιπαλότητα. Πρώτ’ απ’ όλα για τον απλούστατο λόγο πως η συζήτηση δεν αφορά αποκλειστικά τη γενοκτονία των Αρμενίων, μα το σύνολο των γενοκτονιών που έχουν αναγνωριστεί από τη Γαλλία. Από την άλλη πλευρά, όπως θα έλεγε ο Albert Camus, η έννοια της δικαιοσύνης δεν ανήκει σε καμία χώρα ειδικά. Στο πλαίσιο του νόμου που δεν είναι φυλετικός, το σημαντικό είναι να προστατεύει το θύμα από το έγκλημα ειρήνης, που δεν διστάζει να το κακοποιεί και να το διώκει, εξ αιτίας της απουσίας ενός νόμου που ποινικοποιεί την άρνηση. Οι λαοί δεν θα είναι πιο δίκαιοι τούτοι από τους άλλους. Είναι τα πολιτικά συστήματα περισσότερο ή λιγότερο ένοχα, επειδή εκείνα εφαρμόζουν με τρόπο συστηματικό μεθόδους εξόντωσης και διαγραφής. Ο νόμος αυτός είναι σύμφωνος με την έννοια της καταδίκης του βάρβαρου συστήματος αυτού του είδους. Ιδού το πνεύμα του νόμου.