«Κατά την πτώση της ΕΣΣΔ, τίποτε δεν προμήνυε πως η Αρμενία θα ήταν στο περιθώριο των ενεργειακών ευρημάτων στον Νότιο Καύκασο.»

Τούτη τη γεωπολιτική ιδέα φαινόταν να συμμερίζονται όλοι στην περιοχή τόσο που κανείς δεν την αμφισβητούσε για να εφαρμόσει μια εναλλακτική λύση. Κι ωστόσο, η γεωστρατηγική άλλαξε τα δεδομένα, εξ αιτίας της ύπαρξης νοητικού σχήματος τοποστρατηγικής τάξης.

«Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, ο Νότιος Καύκασος παραμένει ουσιαστικά το θέμα του Συμβουλίου της Ευρώπης».

Το επιφαινόμενο τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι η Ρωσία πρέπει να λύσει κατ’ αρχήν τα δικά της προβλήματα υποδομής, προτού εφαρμόσει μια διαδικασία ανασύνταξης.

Η δράση της Γερμανίας επικεντρώνεται έτσι στην Γεωργία. Το Βερολίνο διατηρεί τις καλές του σχέσεις με τον Edouard Chevardnadzé, ο οποίος ως σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών Υποθέσεων, συνέβαλε στη γερμανική επανένωση.»

Επομένως, πρόκειται για μια διαδικασία win–win.

«Όσο αφορά στη Γαλλία, η δράση της στον Νότιο Καύκασο είναι σε μεγάλο βαθμό υποκινούμενη από τη σημαντική αρμενική διασπορά που ζει στη χώρα τούτη.»

Είναι αλήθεια πως η δράση αυτή είναι σημαντική, μα δεν σημαίνει πως ανταποκρίνεται και στη γεωπολιτική άποψη της Γαλλίας.

«Παρά τη σύγκρουση με το Αζερμπαϊτζάν στο Αρτσάχ, η χώρα τούτη θεωρείτο ακόμη ως ο συντομότερος δρόμος που συνδέει την Κασπία θάλασσα και τους ενεργειακούς της πόρους με τη Μεσόγειο και την Ευρώπη.»

Ομολογουμένως η γεωδαιτική ενεργειακή γραμμή περνά από την περιοχή, όμως οι δημογραφικοί περιορισμοί δεν ευνοούν τη δραστηριότητα των ισχυρών και επιβάλλεται ο καιροσκοπισμός.

«Το 1992, η Τουρκία ήδη φιλοδοξεί να κατασκευάσει έναν πετρελαιαγωγό από το Μπακού στο Τσεϊχάν […]. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι οι επιφορτισμένοι με αυτό το θέμα αποφασίζουν τότε να προωθήσουν μια διαδρομή που περνά από την Αρμενία. Πρόταση που έγινε στη συνέχεια στον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν. Εκείνος επιφυλάχτηκε της απαντήσεώς του, λόγω της σύγκρουσης ανάμεσα στο Μπακού και στο Ερεβάν.»

Διότι βρέθηκε σε δυσκολία με τη λεπτή τούτη επιλογή που αντιπαραθέτει το τοπικό με το συνολικό, τις αζερικές πιέσεις και τις τουρκικές πιέσεις.

«Βεβαίως, κατά τη διάρκεια της συζήτησης για τον κεντρικό πετρελαιαγωγό εξαγωγής των κοιτασμάτων ACG (Azéri–Chirag–Gouneshli), ορισμένες εταιρείες πετρελαιοειδών προτείνουν να κατασκευαστεί ένας αγωγός της ειρήνης ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία.»

Τούτη η μέση λύση, ακόμη και αν αξίζει να υπάρχει μέσα σ’ ένα συγκρουσιακό περιβάλλον, δεν μπορεί να είναι βιώσιμη δίχως τη συμφωνία των Αζέρων, μα προπαντός δίνει πλεονέκτημα στο αρμενικό ζήτημα.

«Το Μπακού αντιτάσσει μία κατάληξη μη αποδοχής, θεωρώντας πως καμία υποδομή μεταφοράς ενέργειας δεν θα περάσει από την Αρμενία όσο δεν θα έχει αποχωρήσει από τα εδάφη του Αζερμπαϊτζάν.»

Παρ’ όλα αυτά, τα γεγονότα είναι διαφορετικά και μπορέσαμε να δούμε με τα ίδια μας τα μάτια τις εργασίες σε πλήρη εξέλιξη στο Αρτσάχ.

«Το ζήτημα αυτό επανήλθε στην επιφάνεια στις αρχές του 2000, μόλις είχε αποφασιστεί η πορεία του πετρελαιαγωγού BTC (Bakou–Tbilissi–Ceyhan). Η Γεωργιανή υπουργός Περιβάλλοντος πρότεινε μία διαδρομή που περνά στα νοτιοδυτικά της Γεωργίας, από την περιοχή Samtskhé-Djavakhétie. Η επαρχία αυτή κατοικείται κατά 55% από αρμενικό πληθυσμό. Η υπουργός υπέγραψε τα έγγραφα που επικυρώνουν την παράκαμψη του Djavakhétie από τον αγωγό BTC. Το Ερεβάν έχασε έτσι κάθε μοχλό γύρω από την Ενεργειακή Διαδρομή Ανατολής-Δύσης, αφού οι σωλήνες δεν περνούσαν ούτε από αυτή την αρμενική στην πλειοψηφία της περιοχή.»

Η Αρμενία βρίσκεται τελείως απομονωμένη από τα ενεργειακά ευρήματα, τουλάχιστον φαινομενικά και εκ πρώτης όψεως, διότι η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Πράγματι, εν αντιθέσει με την Τιφλίδα, το ατυχές αυτό γεγονός δεν έθεσε σε κίνδυνο την ενεργειακή σχέση μεταξύ της Ρωσίας και της Αρμενίας.

«Τον Απρίλιο του 2006, οι δύο αυτές χώρες υπέγραψαν μία συμφωνία που έχει βελτιώσει σημαντικά την επιρροή του Gazprom στον αρμενικό ενεργειακό τομέα. Το Ερεβάν, λοιπόν, έχει συμφωνήσει μια εταιρική σχέση για την ενέργεια με τη Ρωσία, πραγματική εξαίρεση στον Νότιο Καύκασο. […] Αυτός ο ισχυρός δεσμός με τη Ρωσία στο τρέχον περιβάλλον γενικευμένης δυσπιστίας προς τη Μόσχα τείνει να αυξήσει την απομόνωση της χώρας στον Νότιο Καύκασο.»

Ωστόσο, καθώς η ισχύς της Ρωσίας ούτε κατά διάνοια εξασθενεί, γίνεται όλο και ισχυρότερη, οι συμμαχίες λαμβάνουν ένα νόημα νέο.

«Πράγματι, η Γεωργία δεν βλέπει με καλό μάτι το γεγονός ότι ο νότιος γείτονάς της διατηρεί πάρα πολύ καλές σχέσεις με τον βόρειο εχθρό της.»

Εντούτοις, είναι προτιμότερο για την Αρμενία να παραμείνει πιστή στον ανέκαθεν σύμμαχό της, διότι ακόμη και απομονωμένη είναι αποτελεσματικά προστατευμένη.

«Ως αποτέλεσμα, το Ερεβάν συνεχίζει να εμφανίζεται ως ένα προ-ρωσικό Κράτος στα μάτια της Ε.Ε. Εκτός από την προνομιακή σχέση της με τη Ρωσία, έχει κατηγορηθεί πως δεν έδειξε επαρκή ενθουσιασμό για τα ευρωπαϊκά προγράμματα περιφερειακής συνεργασίας, όπως το INOGATE ή το TRACECA. Το Ερεβάν διαδραματίζει εν τέλει έναν ρόλο δολιοφθοράς και στηλιτεύει κάθε πρόγραμμα που εφαρμόζεται στο Αζερμπαϊτζάν και στη Γεωργία.»

Η θέση αυτή εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από το γεωπολιτικό τοπικό περιβάλλον και δεν αντιπροσωπεύει εκ μέρους της Αρμενίας καινοτομία μοναδική.

_____

Τα αποσπάσματα με πλάγια στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο «Γεωπολιτική του Καυκάσου. Στην ενεργειακή διασταύρωση της Ανατολικής Ευρώπης» Samuel Lussac, Paris 2009, Εκδόσεις Technip.

Χαρτογραφικές πηγές

Ευχαριστούμε τη Β. Τσατσαμπά για τη βοήθειά της.