Αν και η ιστορία του πολέμου έχει την ίδια ηλικία με την ιστορία της ανθρωπότητας, η στρατηγική είναι πολύ πιο νέα από τον πόλεμο. Για πολλούς αιώνες, αυτό που ονομάζουμε στρατηγική σκέψη δεν ήταν παρά μια σειρά από πετυχημένους αυτοσχεδιασμούς που δεν ακολουθούσαν κανένα ιδιαίτερο νοητικό σχήμα. Ο στόχος μπορούσε να ήταν τρανός, όπως η κατάκτηση της περσικής αυτοκρατορίας, αλλά ήταν πάντα απλός όσον αφορά στη γενικότητά του. Δεν υπήρχαν θεωρίες, ούτε στρατηγικά συστήματα, αν και υπήρχαν εξαιρέσεις όπως στον πελοποννησιακό πόλεμο. Γενικά όμως, τα πράγματα ήταν τα ίδια και οι πιο σημαντικές διαφορές προέρχονταν από τις εξελίξεις της τεχνικής και της τακτικής.

Η αναγκαιότητα της στρατηγικής ως γνωστικό αντικείμενο φάνηκε με το μέγεθος του μοντέρνου στρατού, και άμεσα με την πολυπλοκότητα της διοίκησης και έμμεσα με την αντιμετώπισή του μέσω του ανταρτοπόλεμου. Μ’ αυτό το φαινόμενο παρουσιάζεται και η κοινωνική διάσταση του πολέμου, ο οποίος δεν μπορεί πια να είναι ένα απομονωμένο θέμα διότι αγγίζει όλο τον πληθυσμό. Το κομβικό πρόβλημα είναι ότι λίγοι αποφασίζουν για πολλούς, όπως και στην πολιτική, μα με άμεσες επιπτώσεις αυτήν τη φορά. Η ολική διαδικασία ανάγκασε την ύπαρξη ενός ολιστικού βλέμματος και την ανάπτυξη της σύγχρονης στρατηγικής.

Με τις νέες μορφές του πολέμου, όπως η οικονομική, το πεδίο της στρατηγικής σκέψης μεγάλωσε δραματικά και δυναμικά και έτσι άλλαξε και η έννοια της απόφασης και της πρωτοβουλίας. Τώρα, ακόμα και ένα μικρό κράτος που δεν μπορεί να κάνει πόλεμο με τα παλαιά δεδομένα, μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιήσει τη στρατηγική για να πετύχει ακόμα και ουτοπικούς στόχους για τους μη ειδικούς. Η στρατηγική αν και δεν είναι ηθική εξ ορισμού, είναι μια τέχνη για τους αδύναμους, για εκείνους που δεν έχουν μια μετωπική πρόσβαση στη μάχη και πιο γενικά στον πόλεμο, άρα δεν αποτελεί παράδοξο η ύπαρξη μιας μεγάλης στρατηγικής για ένα μικρό νησί.

Το γενικό πρόβλημα μιας ριζικής αλλαγής είναι ότι αρχικά γίνεται κατανοητή από ελάχιστα άτομα και ιδιαίτερα σε θέματα στρατηγικής όπου αγγίζει μόνο τους οραματιστές. Έτσι, η δυσκολία δεν είναι η πρακτική διαμόρφωση του πεδίου μάχης, μα του πεδίου σκέψης, δηλαδή της νοοτροπίας. Όπως η γενική αντίληψη συνδυάζει τον πόλεμο με τη στρατηγική, θεωρεί ότι η δεύτερη δεν μπορεί να υπάρξει δίχως τον πρώτο. Ενώ στην πραγματικότητα, η στρατηγική, ειδικά στα σύγχρονα χρόνια, έχει ως κυριώτερο στόχο την αποφυγή του πολέμου διότι αν και είναι μια πολεμολογική έννοια, αυτό δεν σημαίνει ότι αναγκαστικά υπάρχει μια πολεμική εξάρτηση.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η στρατηγική δεν είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένη με τον πόλεμο. Η έννοιά της είναι πιο στοχαστική. Ο πόλεμος είναι μόνο χαμαιλέοντας, όπως το έθεσε ο Clausewitz, ενώ η στρατηγική είναι το χρώμα του αοράτου. Πολλοί βλέπουν την πολλαπλότητα του πολέμου δίχως να επινοήσουν τη μοναδικότητα της στρατηγικής. Με τα νέα δεδομένα, οι κλασικές νοοτροπίες ανήκουν πια στο παρελθόν και δίχως πρωτοβουλίες δεν υπάρχουν θετικές αντιδράσεις. Η αναμονή δεν μπορεί να προσφέρει παρά την αδράνεια της σκέψης και της πράξης, ενώ τώρα είμαστε σε μια φάση ετοιμότητας όσον αφορά στο Κυπριακό και πρέπει να ετοιμαστούμε να δεχτούμε πιέσεις χωρίς αυτό να είναι αρνητικό, μα αναγκαίο.

Με τον πόλεμο και τη στρατηγική δεν μπορούμε να βλέπουμε τα πράγματα μ’ έναν μανιχαϊκό τρόπο. Όλες οι κινήσεις μας πρέπει να είναι συντονισμένες έτσι ώστε οι μανούβρες μας να πετύχουν αιφνιδιαστικά αυτό που ακόμα και οι δικοί μας θεωρούν ουτοπικό, διότι η στρατηγική λειτουργεί ακόμα κι όταν δεν υπάρχει συμβατική μέθοδος. Αυτή είναι η δυσκολία της και αυτή είναι η δύναμή της. Τη λύση του Κυπριακού θα την πετύχουμε όχι γιατί είναι εύκολη και ανήκει στον πόλεμο, μα γιατί είναι δύσκολη και ανήκει στη στρατηγική.