Το καθημερινό έργο της αρχαιολογίας είναι να ζωντανεύει τις ξεχασμένες μνήμες του παρελθόντος. Και ξέρουμε όλοι μας πόσο σημαντικό είναι αυτό το έργο. Όμως με το κατοχικό σύστημα η αρχαιολογία μας δεν μπόρεσε να παράγει έργο στα κατεχόμενα. Και όσοι πήγαν στα μέρη μας ξέρουν πόσο μεγάλη είναι η ανάγκη. Δεν είναι θέμα επαγγελματικής ρουτίνας, είναι θέμα ζωής.

Όταν έρχεσαι σ’ έναν τόπο εκ των υστέρων, είναι φυσιολογικό, αν είσαι σοβαρός, να κάνεις ό,τι μπορείς για να σώσεις τα ερείπια που υπάρχουν ακόμα. Όταν όμως υπάρχει τρόπος να δεις πριν καταστραφούν οριστικά τα κομμάτια της μνήμης σου και δεν το κάνεις, τότε είσαι κι εσύ έμμεσα ένοχος. Διότι τώρα που μπορούμε να δούμε και πάλι τη γη μας, δεν μπορούμε να πούμε ότι μας το απαγορεύουν, και είμαστε κι εμείς υπεύθυνοι για την τωρινή κατάσταση.

Όταν κάποιος διαβάζει τα βάσανα που τράβηξαν τα αρχαία μας στην Ελλάδα επί τουρκοκρατίας, δεν μπορεί να μην βουρκώσουν τα μάτια του. Κι όμως αυτό παραμένει σχετικά αφηρημένο, ενώ τώρα μπορούμε και πρέπει να δούμε το μαρτύριο, τη μνήμη μας, τους λαβωμένους σταυρούς, τις κλεμμένες καμπάνες, τις σχισμένες εκκλησίες, τις κατεστραμμένες εκκλησίες, τα βασανισμένα πρόσωπα των αγίων. Τώρα ο καθένας μπορεί να τα δει και να τα προσκυνήσει. Οι λαβωμένες μνήμες μας είναι ακόμα ιερές και πρέπει να τις προστατέψουμε με κάθε τρόπο.

Η αρχαιολογία μας πρέπει να καταγράψει με ακρίβεια την τωρινή κατάσταση στα κατεχόμενα και να πάρει άμεσες πρωτοβουλίες για ν’ αρχίσει τα πρώτα έργα ανάγκης. Δεν πρέπει να περιμένουμε να πεθάνουν δύο φορές τα αρχαία μας για να κάνουμε τη δουλειά μας όταν θα είναι ελεύθερα. Έχουμε την υποχρέωση να τα δείξουμε στη διεθνή κοινότητα. Έχουμε την υποχρέωση να τα φυλάξουμε για τα παιδιά μας. Δεν είναι ανάγκη ν’ αγοράσουμε βιβλία για να δούμε τις εικόνες του παρελθόντος, πρέπει να πάμε να τις σώσουμε τώρα.

Με την εισβολή και την κατοχή δεν μπορέσαμε να ζήσουμε κοντά τους. Τώρα όμως ακόμα κι αν είναι φυλακισμένα μνήματα, μπορούμε να δείξουμε πόσο τα θέλουμε και πάλι μαζί μας. Εκείνα δεν μπόρεσαν να έρθουν μαζί μας. Εμείς όμως μπορούμε να πάμε κοντά τους και να τα παρηγορήσουμε. Για κάθε αρχαιολόγο το έργο του είναι σαν ένα παιδί. Στα κατεχόμενα, μας περιμένουν τα παιδιά μας. Εκείνα που λάβωσε αλύπητα ο βίαιος εισβολέας και κρατεί ακόμα όμηρα.

Τα αρχαία μας είναι οι όμηροι του χρόνου. Ενός χρόνου που σταμάτησε το 1974. Τώρα όμως που υπάρχουν ανοίγματα και μπορούμε και πάλι όχι μόνο να μοιρολογούμε τα χαμένα μας παιδιά όπως το κάνουμε εδώ και δεκάδες χρόνια, μα και να τα δούμε, πρέπει να δούμε ποια ανάγκη έχει το καθένα. Άλλα σιγοκλαίνε ακόμα κι άλλα έχουν πάψει να κλαίνε, δεν έχουν πια δάκρυα. Θέλουν τα δικά μας για να κλάψουν και πάλι. Θέλουν να δουν τα βουρκωμένα μας μάτια για να μας πουν τα βάσανά τους. Τόσα χρόνια φυλακή κι ούτε μια επίσκεψη , λένε στον διαβάτη. Δεν διαμαρτύρονται γιατί δεν ξέρουν. Δεν έμαθαν να ζητούν σε άλλη γλώσσα. Παρέμειναν βουβά. Δεν ξέρουν πια να λένε παρά μόνο ένα πράγμα: Ζωή σε σας !