1) Νίκο, έκανες ένα ταξίδι για τα 20α γενέθλια του Ναγκόρνο Καραμπάχ (Αρτσάχ). Το συνέδριο στο οποίο παρέστης ήταν απλώς επετειακό ή είχε και κάποιαν επιπλέον σημασία;

Δεν ήταν ταξίδι αλλά αναγκαία πρόσκληση της αντιπροσωπίας του Αρτσάχ, όχι για την επέτειο αλλά για το έργο που πρέπει να παράγουμε για την εξέλιξη αυτής της χώρας. Στο Αρτσάχ δεν έχουμε την πολυτέλεια να κάνουμε επετειακές εκδηλώσεις για την ανάδειξη κάποιας οργάνωσης. Οι Αζέροι και οι Τούρκοι δεν είναι απλοί γείτονες όπως νομίζουν οι άλλες χώρες. Στο Αρτσάχ, οι Αρμένιοι ξέρουν ότι πρόκειται για εχθρούς. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι τους φοβούνται. Απλώς ξέρουν την πραγματικότητα και βρίσκονται πάντα σε ετοιμότητα. Το Πρώτο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο στο Αρτσάχ ανήκει στο πλαίσιο αυτής της ετοιμότητας.

2) Είδαμε συνέδρους από τις γνώριμες, φιλικές προς την Αρμενία χώρες. Αν δεν απατώμαι από την Ελλάδα ήσουν μόνον εσύ. Θα περιμέναμε κάτι παραπάνω από τη χώρα μας…

Οι ευρωπαϊκές χώρες που δεν είχαν άμεση σχέση στο παρελθόν με το Αρτσάχ ήταν το Βέλγιο, Ρουμανία και η Ελλάδα. Έτυχε να είμαι ο μοναδικός εκπρόσωπος της τελευταίας. Δεν πρέπει όμως να παρερμηνεύουμε αυτό το γεγονός. Οι Αρμένιοι του Αρτσάχ δεν βασίζονται σε κράτη διότι πολλά τους θεωρούν απλώς ως ένας θύλακας. Κατά συνέπεια το Αρτσάχ συνεργάζεται με ανθρώπους που ξέρουν για τα προβλήματά τους και που μπορούν να βοηθήσουν για την ανάπτυξή του. Δεν περιμένουν λοιπόν αυτά που θα περιμέναμε εμείς. Το κράτος μας έχει ν’ ασχοληθεί με σοβαρά προβλήματα που αφορούν την κοινωνία της καθημερινότητας. Δεν μπορεί να χάσει πολύτιμο χρόνο για τους ανθρώπους και την ανθρωπότητα. Γι’ αυτό το λόγο δεν πιστεύω στους θεσμούς αλλά μόνο στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι δεν ελπίζουν τίποτα και γι’ αυτό είναι ελεύθεροι ακόμα και αν είναι πολιορκημένοι.

3) Ποια είναι σήμερα η κατάσταση στην περιοχή, μετά τα μεθοριακά γεγονότα του Μαρτίου; Και τι ακριβώς συνέβη τότε, γιατί οι ανταποκρίσεις αλληλοσυγκρούονταν…

Η σημερινή κατάσταση στο Αρτσάχ χαρακτηρίζεται από την ετοιμότητα. Βέβαια στο Στεπανακέρτ κυριαρχεί ο ενθουσιασμός της σταθερότητας όπως βλέπουμε και από τα ύψη των τίμων των σπιτιών. Οι Αρμένιοι του Αρτσάχ έλκουν πλέον και άλλους Αρμένιους του κόσμου που έρχονται για να εγκατασταθούν με τις οικογένειές τους. Γνωρίζουν τη σπουδαιότητα της παρουσίας τους σε αυτόν τον τόπο. Δεν έχουν ανάγκη από τις εκκλησίες και τα βουνά για να μην εγκαταλείψουν τη χώρα τους. Και αυτό προβληματίζει τους Αζέρους και τους Τούρκους. Οι Αρμένιοι του Αρτσάχ ακολουθούν το παράδειγμα των Παπίκ και Τατίκ, το σύμβολό τους δηλαδή. Μόνο το κεφάλι τους εξέχει από τη γη. Όλο τους το σώμα είναι μέσα σ’ αυτή τη γη που δεν εγκατέλειψαν ποτέ. Όσο για τις ανταποκρίσεις σχετικά με τα μεθοριακά γεγονότα του Μαρτίου δεν αλληλοσυγκρούονται μεταξύ τους αλλά με την πραγματικότητα. Οι Αζέροι και οι Τούρκοι καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια για να προωθήσουν την προπαγάνδα τους όμως η αρμενική πραγματικότητα της περιοχής είναι ανθεκτική. Τα προβλήματα είναι πραγματικά αλλά οι λύσεις είναι πάντα αρμενικές. Έχουν την πρωτοβουλία της δράσης και την αποτελεσματικότητα της σκέψης δίχως να τους εμποδίζει ένας κρατικός φορέας.

4) Πώς είδαν οι Αρμένιοι την υπόθεση του Κοσόβου και τι σκέψεις γνωρίζεις να υπάρχουν στους συμμάχους τους;

Οι Αρμένιοι δεν είδαν μόνο την υπόθεση του Κοσσόβου, την είχαν προβλέψει. Είναι κατ’ ανάγκη ρεαλιστές διότι ξέρουν τι σημαίνει να σε αφανίζουν. Και δεν είναι μια θεωρητική γνώση. Έτσι η υπόθεση του Κοσσόβου ήρθε να αναθεωρήσει μερικά δεδομένα που οι μεγάλες δυνάμεις για ευνόητους λόγους αδιάλλακτα. Οι εκπρόσωποι της Αμπχαζίας και της Υπερδνειστερίας όπως και του Αρτσάχ βλέπουν ένα άνοιγμα για τις διπλωματικές σχέσεις και για τον μετασχηματισμό του de facto σε de jure. Η θέση της Ρωσίας είναι ριζικά διαφορετική όσον αφορά στην εφαρμογή του ίδιου νοητικού σχήματος στο Αρτσάχ διότι δεν θέλει να χαλάσει τις οικονομικές της σχέσεις με τους Αζέρους.

5) Στην Κομοτηνή έγινε η ημερίδα «Τρείς γενοκτονίες, μια στρατηγική», για την προσέγγιση των ποντιοασυρριακών σχεδίων με την αρμενική εμπειρία στις αναγνωρίσεις της Γενοκτονίας τους. Ξέρουμε ότι η ελληνική Πρεσβεία στο Ερεβάν 2 φορές (1998, 2003) απέτρεψε την αρμενική κυβέρνηση από την αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων. Πώς βλέπεις σήμερα τον ορίζοντα στο θέμα αυτό;

Οι αναγνωρίσεις της γενοκτονίας των Αρμενίων που επιτεύχθηκαν δεν προέρχονται από θεσμικές προσπάθειες. Αυτές είναι καταδικασμένες από χέρι διότι τα κράτη έχουν διπλωματικές σχέσεις ακόμα και με τους δήμιους. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος που υπάρχει στα θέματα αναγνώρισης γενοκτονίας δεν αγγίζει κανένα κρατικό φορέα. Οι επιτυχίες των Αρμενίων προέρχονται από τη μη ύπαρξη ενός αρμενικού κράτους κατά τη σοβιετική περίοδο. Ενώ η έλλειψη αποτελεσμάτων για τη γενοκτονία των Ποντίων οφείλεται στην αναμονή μας. Οι Πόντιοι περιμένουν το κράτος για να δράσουν. Ενώ πρέπει να δράσουν για να τους ακολουθήσει το κράτος. Έτσι και τώρα η Αρμενία αποτελεί σχεδόν ένα εμπόδιο για τη διασπορά. Μόνο που η διασπορά ξέρει να την βάλει στη θέση της για τέτοιου είδους θέματα. Η αναγνώριση των γενοκτονιών χρειάζεται ανθρώπους και απαιτεί αγωνιστές, όχι τεχνοκράτες και διπλωμάτες.