Οι αναλύσεις του Αλέξανδρου Καραθεοδωρή όσον αφορά στον Μουσουλμανικό Κώδικα είναι πραγματικά πολύτιμες. Ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής δεν δίνει μόνο πρόσβαση σε κείμενα γραμμένα στα οθωμανικά, αλλά επιπλέον παρατηρεί – πάντα διακριτικά βέβαια – τα ελαττώματα του μουσουλμανικού δόγματος. Ας εξετάσουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που προέρχεται από την καταγραφή μας του αρχείου που αφορά τους αιχμαλώτους [βλέπε opus 2614]. Σε αυτό το σημείο, ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής κάνει μία εύστοχη περίληψη του μουσουλμανικού δόγματος. Ενώ ο Κώδικας εξηγεί ότι οι αιχμάλωτοι πολέμου χάνουν τα πολιτικά τους δικαιώματα, διευκρινίζει ότι ο ισλαμισμός δεν αναγνωρίζει στους άλλους λαούς το δικαίωμα να σκλαβώσουν έναν μουσουλμάνο. Ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής δεν στιγματίζει αυτήν τη διαφοροποίηση που είναι φυσιολογική για τους ειδικούς του μουσουλμανικού δόγματος. Η έμμεση κριτική του επικεντρώνεται πάνω στο δεύτερο μέρος με την πρόσθετη σημείωσή του. Εξηγεί, λοιπόν, το εξής: Παρ’ όλα αυτά, βλέπουμε Μωαμεθανούς να σκλαβώνουν άλλους Μωαμεθανούς, όπως γράφει. Προσθέτει όμως δύο παραδείγματα. Το πρώτο σχετίζεται με τη μάχη που κέρδισε ο Μουράντ Β΄ το 1422 (με το μουσουλμανικό ημερολόγιο) εναντίον του ψεύτικου Μουσταφά. Τότε οι γενίτσαροι πούλησαν τους δικούς τους σε δημοπρατήριο έναντι δύο αρνιών! Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι η θρησκεία έχει νόημα μόνο όταν δεν υπάρχουν στρατιωτικά συμφέροντα. Ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής παραθέτει ως δεύτερο παράδειγμα τους πολέμους μεταξύ Οθωμανών και Ταρτάρων όπου οι τελευταίοι δεν δίσταζαν ποτέ να πουλήσουν τους αιχμαλώτους τους. Τα δύο ιστορικά παραδείγματα του Καραθεοδωρή λένε περισσότερα από κάθε προσωπική του παρατήρηση. Και δίνουν ένα στίγμα του ύφους του. Πάντα στο επιστημονικό επίπεδο με τη χρήση της ιστορίας, της νομικής ή ακόμα και των μαθηματικών, ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής εξουδετερώνει με τον δικό του τρόπο τα επιχειρήματα των άλλων. Αυτή η μεθοδολογία, του επιτρέπει να μην ξεφεύγει από το στενό πλαίσιο μέσα στο οποίο βρίσκεται ως ανώτατος αξιωματούχος της Υψηλής Πύλης, δίχως αυτό να τον εμποδίζει να ασκεί έμμεσες κριτικές. Το γενικό πρόβλημα του Αλέξανδρου Καραθεοδωρή είναι ότι ελάχιστα άτομα μπόρεσαν να αναγνωρίσουν την εμβέλειά του στον ελληνικό χώρο. Ο λόγος είναι απλός. Όλο το σύστημα του Αλέξανδρου Καραθεοδωρή βασίζεται στη διακριτικότητα. Διότι δεν μπορούσε de facto να εκφραστεί ελεύθερα. Κατά συνέπεια, οι επιπτώσεις των αναλύσεών του είναι εσωτερικές όσον αφορά στη διπλωματία και ειδικές όσον αφορά στην επιστήμη. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να περιμένουμε κάτι το εντυπωσιακό για τον λαό της εποχής του. Μετά από τόσα χρόνια, τα πράγματα αλλάζουν διότι μπορούμε μέσω του χρόνου να εξετάσουμε τις επιπτώσεις των κινήσεών του αλλά και των αναλύσεών του.