Ιστορία Λουτφή Εφέντη. Τόμος Α^ος
(1)
Αναλαβών κατά καθήκον ως ιστοριογράφος
της Υψηλής Κυβερνήσεως να καταγράψω τα
από του έτους 1241 και εφεξής συμβάντα,
ευρέθην εις θέσιν πολλώ δυσκολωτέραν της των
προκατόχων μου. Όσοι εκ αυτών συνέταξαν
ιστορίας, έσχον υπ όψει τας σημειώσεις των
προ αυτών ιστοριογράφων, οίτινες κατεχώριζον
εν αυταίς τα επί των ημερών αυτών εκάστοτε συμβάντα.
Αλλ’ ο από της συστάσεως του υπουργήματος
τούτου εικοστός τέταρτος ιστοριογράφος,
ο Εσάτ Εφέντης, καίτοι τελευτήσας εν έτει
1264, εν τη ιστορία αυτού τη επιγραφομένη
θεμέλιον της νίκης, κατέγραψε μόνον τα από του
1237 μέχρι του 1241 γεγονότα
και κατέληξεν ούτω εις την καταστροφήν των Γενιτσάρων.
Περί των περαιτέρω όμως ουδεμίαν κατέλιπεν
εργασίαν. Οι διαδεξάμενοι αυτόν Ρετζαΐ
Εφέντης, και Ναΐλ Μπέης δεν έσχον
τον καιρόν ή την φροντίδα να κρατήσωσιν
εφημερίδας εν τάξει. Ο δε εικοστός έβδομος
ιστοριογράφος, ο σύγχρονος σοφός Δζεβδέτ
Πασάς, ανέγραψε τα από την συνθήκης του
Καϊναρτζικίου μέχρι της καταστροφής των Γενι-
τσάρων. Ούτως ώστε

(2)
ότε προς εκτέλεσιν της ανατεθείσης μοι εντολής
επεχείρησα την από του 1241 και κατωτέρω
εξακολούθησιν των χρονικών της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας, εστερημένος πάσης βοηθείας εκ
προγενεστέρας εργασίας άλλου τινός, ευρέθην εις την
ανάγκην να προστρέξω εις αυτάς τας πηγάς, δηλαδή
εις τα εν τοις αρχείοις πεφυλαγμένα επίσημα
έγγραφα. Τοιαύτη εξέτασις, πάντοτε κοπιώδης
και πολλήν απαιτούσα την προσοχήν, απέβη ως
προς εμέ δυσχερεστέρα παρά το σύνηθες, καθόσον
εις τα τότε έγγραφα δεν εσημειούτο
η χρονολογία αυτών κατά το επικρατήσαν έθος. Εξ
ού και πάντοτε μεν προσέκρουσα αρχήθεν εις δυσχερείας,
ενίοτε δε και περιέπεσον εις αμφιβολίας αδιεξόδους.
Κατά την εποχήν αφ’ ής αρχόμεθα του λόγου
δύο ήσαν τα κυρίως απασχολούντα την σκέψιν και την
ενέργειαν της κυβερνήσεως ζητήματα ο διοργανισμός
τακτικού στρατού και η επίλυσις του ελληνικού
ζητήματος. Επειδή δε παρακολουθούντες την
χρονολογικήν τάξιν θα εξαναγκαζόμεθα αδιακόπτως από του ενός
να μεταβαίνωμεν εις το έτερον, προς αποφυ-
γήν περιπλοκών και παρεκβάσεων
προτιμότερον ενομίσαμεν να συμπεριλάβομεν
εις έν και μόνον κεφάλαιον –το αμέσως επόμενον- πάντα
τα’ αφορώντα εις το ελληνικόν ζήτημα, κατά τα τρία
έτη 1241,1242 και 1243.

(3)
Ελέχθη παρά τινων ότι η καταστροφή του εκ Τεπεδέλέν Αλή Πασά
εγέννησε την ελληνικήν επανάστασιν. Ξένοι συγγραφείς
υποστήριξαν το εναντίον. Κατ’ αυτούς άπαξ δοθείσης
της ωθήσεως, ο Αλή Πασάς δεν ήτο πλέον κύριος του επαναστατικού κινήματος, αλλά μάλλον αυτοί οι επαναστάται και οι
συνομόται ενεθάρρυνον τον Αλή Πασάν εις την κατά την
Πύλης αντίστασίν του εκμεταλλευόμενοι αυτήν προς
ιδίαν ωφέλειαν. Ούτε θεωρείται βέβαιον ότι η μυστική εταιρία
απέστειλεν εις Ιωάννινα εκ των μελών της τον εν
Πάτραις διαμένοντα Παπαρρηγόπουλον όπως τω αναγγείλη ότι
η Ρωσσία θέλουσα να έλθει εις βοήθειάν του εσκόπει να κηρύ-
ξη προσεχώς πόλεμον κατά της Πύλης και ότι δια τούτο ώφειλε
να εμμείνη εις την αντίστασιν. Παραπεισθείς ο Αλή Πασάς
εκ των τοιούτων λόγων όπως εξακριβώση τα κινήματα του ρωσικού στρατού απέστειλεν εις Πάτρας
άνθρωπόν του. Ούτος δε εξαπατηθείς, επέστρεψεν επιβεβαιών
τους λόγους του Παπαρρηγοπούλου ενώ αφ ετέρου οι
επαναστάται συνεννοούμενοι μετά του εν Πετρουπόλει αρχη
γού των έχαιρον επί τη δια της τοιαύτης απάτης
επιτευχθείση παρατάσει της αντιστάσεως του Αλή Πασά.
Βεβαίως εάν δεν συνέβαινον τα κάτα τον Αλή Πασάν
δυσκόλως θα προήγετο το ελληνικόν κίνημα. Αλλ’ αφ
ετέρου είναι δύσκολον να παραδεχθή τις ότι θα διελύετο
φρόνημα εις του οποίου την μόρφωσιν είχον συντρέξει
τοιαύται και τηλικαύται ραδιουργίαι εσωτερικαί τε
και εξωτερικαί.
Ότι ο Αλή πασάς ήτο αφ ετέρου ενήμερος των τεκταινο-
μένων εν Ελλάδι. τούτο ωμολόγει αυτός ο σφραγιδοφύλαξ

(4)
διηγούμενος μεταξύ άλλων τα ακόλουθα. Ο Αλή Πασάς
είχε παρ’ εαυτώ ιατρόν έλληνα το γένος ονόματι Λουκάν.
Υποπτευθείς ότι εν Βιέννη υφίστατό τι κέντρον ενεργειών
των ελλήνων απέστειλεν τον Λουκάν μετά συστατικών εις Βιέννην, κατά
το φαινόμενον μεν όπως συμβουλευθή τους εκεί ιατρούς
προς θεραπείαν της κατεχούσης αυτόν ποδάγρας πράγματι
όμως όπως κατασκοπεύση τα εκεί πραττόμενα. Ο
Λουκάς κατά το ταξείδιόν του μετά διαφόρων Ελλήνων
προς τους οποίους υπεκρίθη το πρόσωπον ανδρός αφο-
σιωμένου εις τας ιδέας αυτών δυναμένου δε ως εκ
της παρά τω Αλή Πασά θέσεώς του να τους παράσχη
πολλάς ωφελείας. Τόσον δ’ απεκτήσατο την εμπιστο
σύνην αυτών ώστε κατώρθωσε να βάλη εις χείρας σπου-
δαίας επιστολάς τας οποίας ούτοι έγραφον προς διαφόρους
σημαίνοντας άνδρας εν Τουρκία υποσχόμενος αυτοίς
ότι αυτός είχε τα μέσα να στείλη τας επιστολάς ταύτας
ασφαλέστερον και ταχύτερον. Αντί όμως ν’ αποστείλη τας
επιστολάς εις εκείνους προς ούς απευθύνοντο ο
Λουκάς απέστειλεν αυτάς απ ευθείας εις τον Αλή
Πασάν όστις αναγνούς και γνους τα εν αυταίς προσεκα-
λέσατο τον Αρχιερέα των Ιαννίνων
και δους αυτώ την
προς αυτόν στελλομένην τω είπε «λάβε την καλω-
σύνην να την αναγνώσης και εις ημάς». Ιδών την
επιστολήν ο Αρχιερεύς και εννοήσας ότι τα πάντα
απεκαλύφθησαν έπεσεν απόπληκτος. Ο δε Αλή
Πασάς έχων ήδη ανά χείρας
τα ονόματα των αρχηγών και τας αποδείξεις

(5)
της ενοχής των ειδοποίησε περί τούτων τον
τότε Βαλήν της Πελοποννήσου, τον πρεσβύτερον υιόν του Βελή Πασάν,
και την Υψηλήν Πύλην. Δια Κωνσταντινουπόλεως επληροφορή
θησαν οι ενδιαφερόμενοι τα περί των αποκαλύψεων του Αλή
Πασά και εν ώ οι μεν εξ αυτών εγκατέλειπον τας πατρίδας των,
οι άλλοι ραδιουργήσαντες τους εν Πελοποννήσω προύχοντας
και προεστώτας διήγειραν αυτούς κατά του Βελή Πασά και
κατέκλυσαν την Υψηλήν Πύλην δι’ αναφορών των Πελοπον
νησίων παραπονουμένων κατά της διοικήσεως του Βελή
Πασά. Αι κραυγαί αύται εξηπάτησαν τον Χαλήτ Εφέντην
όστις ήδη αμφιβόλως έχων προς τον Αλή Πασάν επίστευσεν
ως πρόχειρον μέσον θεραπείας την παύσιν του Βελή Πασά
εν τούτω έγραψεν προς τον Αλή Πασάν διαψεύδων τας
παρ αυτώ δοθείσας πληροφορίας και επιπλήττων αυτόν.
Εταράχθη ο Αλή πασάς επί τη τοιαύτη τροπή της υποθέσεως
ούχ ήττον όμως ελπίζων να επανορθώση το φρόνημα των εν Κωνσταντινουπόλει διεμήνυσεν εις τον υιόν του να μη σπεύση ν’
αφήσει την Πελοπόννησον. Επιεδή δε ο κεχαγιάς του
Πάσο Μπέης ειργάζετο προς αποπομπήν του Βελή Πασά
εκ της Πελοποννήσου, απέστειλεν ο Αλή Πασάς αφοσιωμέ-
νους του τινάς Αλβανούς διατεταγμένους να φονεύσουσι τον
Πάσο Μπέην όστις εννοήσας τον κίνδυνον, αφείς την
Πελοπόννησον κατέφυγεν εις την πρωτεύουσαν προσέ-
πεσεν εις το έλεος του Χαλήτ Εφέντη, και εκάθητο ημέραν τινά αμέρι-
μνος εις το παράθυρον της οικίας όπου εφιλοξενείτο παρά το τέμενος του Σου-
λεϊμανιέ άντικρυ της μικράς λεγομένης Πύλης, ότε
επιστολήθη υπό δύο Αλβανών. Η απόπειρα του φόνου
απέτυχεν και ο είς εκ των δύο φονέων συλληφθείς αμέσως εθανα-

(6)
τώθη. Αλλα το ν’ αποτολμήση ο Αλή Πασάς τοιούτο εν πλήρει
πρωτευούση εθεωρήθη ως θανάσιμον αμάρτημα και επέσπευσεν την καταδίκην του. Τοιαύτη η διήγησης του σφραγιδοφύλακος του
Αλή Πασά την οποιαν άτε εστερημένην πάσης αποδείξεως
δεν ήθελον καταχωρίσει ενταύθα
εάν έγγραφον τι επίσημον ήτοι αυτόγραφος διαταγή του Σουλτάνου περιπεσούσα εις χείρας μου μεταξύ άλλων εγγράφων δεν
μοι παρέσχεν ενδείξεις ομού αληθείας και πιθανότητος. Ιδού
το σουλτανικόν αυτόγραφον:
«Καϊμακάμ πασά! Είδεν η βασιλεία μου
«τα έγγραφα τα καθυποβληθέντα από τον άνθρωπον του
«Μουτεσερίφη των Ιωαννίνων Αλή πασά. Εξ αυτών
«καταφαίνεται ότι δεν θα δυνηθεί να βοηθήσει τον
«υιόν του Μουχτάρ πασάν. Τα περί Επτανήσου γίνονται
«γνωστά εκ του ετέρου εγγράφου. Αι περί συνωμοσίας πληροφορίαι τας ο
«ποίας απεκόμισεν ο κατάσκοπος τον οποίον είχεν στεί-
«λει εις Βιέννην δεν είναι αξιοκαταφρόνηται. Αλλά
«δια μιας δεν θα εκραγεί. Περιμένειτέ τους».
Ίσον απαράλλακτον εστάλη εις το στρατό
πεδον τη 21του 10^ου μηνός 1224.
Ο Αλή Πασάς λοιπόν εγνώριζεν ουκ ολίγα. Αλλά και οι
΄Ελληνες ενήργουν απλώς εκμεταλλευόμενοι αυτόν. Εάν
η Αυτοκρατορική Κυβέρνησις παρείχεν αυτώ συγχώρεσιν
οι παρ’ αυτώ Έλληνες Καπεταναίοι ήσαν ικανοί κατά
τας δοθείσας αυτοίς οδηγίας και αυτόν να φονεύσωσι και
την περιουσίαν του να διαρπάσωσιν.
Ίσως τούτο να φανεί παράδοξον. Αλλά και όλως παράδοξον
θέλει τις εύρει την εν γένει κατάστασιν του Οθωμανι-
κού κράτους καθ’ όν καιρόν παρεσκευάζετο και εξερρή-
γνυτο η ελληνική επανάστασις, όταν αναλογισθή εις ποίαν

(7)
παραλυσίαν είχε περιέλθει η στρατιωτική δύναμις του Κράτους, πώς
οι μεγάλοι και ισχυροί βαλήδες ή μάλλον δυνάσται των επαρχιών οίος
ο Πασβάν Ογλους εις Βιδίνιον και ο Αλή Πασάς εις τα Ιωάννι-
να, από τους οποίους ίσως επιτηδειοτέρα πολιτική ηδύνατο ίσως να πο-
ρισθή σημαντικάς ωφελείας δια την Τουρκίαν, είχον εν τούτοις μετατραπεί
εις φόβητρα και εις προφανείς κινδύνους δια την βασιλείαν και πώς
εν τω μέσω μυρίων ραδιουργιών είχε συσταθεί μυστική τις εταιρία εξ Ελλήνων ήτις βοηθουμένη από τους Ρώσους τους Σέρβους και τους Μαυρο-
βουνίους, αφ ενός μεν παρεσκεύαζε τους Έλληνας εις τας μεγαλυ-
τέρας θυσίας αφ ετέρου, αφ ετέρου δε εισέδυε δια των εν Κωνσταν-
τινουπόλει εν υψηλοίς αξιώμασι διατελούντων Ελλήνων εις τα
απόρρητα της διοικήσεως. Τας περί ταύτης της εταιρίας κυριοτέρας – περικοπτομένων εννοείται των συνήθων τοις Έλλησιν υπερβολών – πληροφορίας ευρίσκει ο βουλόμενος εν ιδίω βιβλίω εκδοθέντι
υπό του δημοσιογράφου Φιλήμονος και του οποίου
ελάβομεν γνώσιν εκ μερικών μεταφράσεων. Οπωσδήποτε
όμως κατά το 1241 η ελληνική επανάστασις
διήρκει ήδη προ έξ ετών, εννέα
μήνας μετά την έκρηξιν αυτής, είχε συνέλθει εν Επιδαύρω
Συνέλευσις ήτις απέτεινεν εις όλον το ελληνικόν έθνος
προκήρυξιν περιλαμβάνουσαν 110 άρθρα, μεθ’ ό ο
περιβόητος Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, εκ των πρώην βογιάρηδων
του ηγεμόνος Καρατζά, ως Πρόεδρος και ο Θεόδωρος
Νέγρης ως υπουργός των εξωτερικών και πρώτος σύμ-
βουλος, είχον εκδόσει και ετέραν προκήρυξιν διεγείροντες
τους κατά το Αιγαίον πληθυσμούς και συμπαρασύροντες
εν αυτή και τους Κρήτας Χριστιανούς. Μη ευρίσκουσα
ευνούς τας κυβερνήσεις Αγγλίας και Γαλλίας η
Ρωσσία επρότεινε σχέδιον τι κατά το οποίον η Πελοπόννησος

(8)
μετά της Κρήτης θα διηρούντο εις τρεις ηγεμονίας κατά το παράδειγμα της Σερβίας και των Παραδουνάβιων ηγεμονιών, οι
ηγεμόνες θα ωνομάζοντο υπό των κατοίκων αυτών δια Σουλ-
τανικής διαταγής, ίδιος κανονισμός θα όριζε τον εσωτερικόν διοργανισμόν αυτών, τα δε φρούρια θα έμενον εμπεπιστευμένα εις τα αυτοκρατορικά στρα-
τεύματα. Τας προτάσεις αυτάς αντέκρουσεν η Υψηλή Πύλη επικαλουμέ-
νη εν τη προς τας δυνάμεις διακηρύξει αυτής το διεθνές δίκαιον. Η δε
Αυστρια εν τη απαντήσει αυτής αναγνωρίξουσα το δίκαιον
της Οθωμανικής Κυβερνήσεως εβασίζετο εις το αδιαφιλονίκητον δικαί-
ωμα της εκάστης διοικήσεως του να επαναφέρη εις υπακοήν τους επαναστα-
τούντας υπηκόους της άνευ ξένης αναμίξεως. Και όμως, ως θέλομεν
ιδεί κατωτέρω εν λεπτομερεία τη 21 Μαρτίου 1830, η Αγγλία, η
Ρωσσία και η Γαλλία έφερον εις γνώσιν της Υψηλής Πύλης δια
ταυτοσήμων εγγράφων ότι εν Λονδίνω είχεν αποφασισθεί η ανε-
ξαρτησία της Ελλάδος, ότι τα γεωραφικά αυτής όρια είχον ορισθεί, ότι
η διοίκησις αυτής έμελλεν να ή ως η των άλλων κρατών, ότι
αι αποφάσεις αύται
ηυνόουν την γενικήν ωφέλειαν, και ότι εάν η Πύλη
αντέταττεν άρνησιν ή βραδύτητα αποδοχής, ήθελον ληφθεί τα κατάλ-
ληλα μέτρα. Ιδού εις ποίον σημείον αι περιστάσεις εν τη Ανατολή εν τε τη Δύσει, η από-
ρία των ιθυνόντων πολιτικών του Κράτους, αι κεναί θεω-
ρίαι της λύσεως του Ανατολικού ζητήματος, της συστάσεως
οργάνου τινός διοχετέυσεως των φώτων της Δύσεως εις την
Ανατολήν, περιήγαγον εν τω ελληνικώ ζητήματι την Ευρώπην ήτις παρεσύρθη μέχρι
πράξεων οία η του Ναυαρίνου εναντίων εις τα αισθήματα της ανθρωπότητος. Ιδού
οποία υπήρξαν τα αποτελέσματα των Δυτικών φαντασιο-
κυημάτων. Ηννόει ακολούθως η Ευρώπη το σφάλμα της,
και πως ιδίοις χερσίν έσπειρε τον σπόρον της

(9)
καταστροφής. Αλλ’ η επανόρθωσις υπήρξε πλέον ανέφικτος. Αι ζημίαι της πόλεως ανυπολόγιστοι, αμοιβή δε των τα τοιαύτα διαταραξάντων
οι τάφοι της Κριμαίας και της Σεβαστουπόλεως. Ευρείσθωσαι ταύτα
εν μοίρα προοιμίου, έλθωμεν δε τώρα εις τα καθέκαστα της κατά
έτος 1241 περί το ελληνικόν ζήτημα συγκεντρωθείσης ενεργείας.
Αι τρεις δυνάμεις, Ρωσσία, Αγγλία και Γαλλία, προς κατευόδωσιν
της ελληνικής επαναστάσεως επρότεινον και διεμήνυον εις την
Πύλην να παύση τας στρατιωτικάς κινήσεις και επιχειρήσεις. Η
Πύλη αντέκρουε πρεπόντως τας τοιαύτας προτάσεις. Ουχ ήτον
αι ρηθείσαι τρεις κυβερνήσεις προβαλλόμεναι τα εκ της εκρύθμου
εν Ελλάδι καταστάσεως των πραγμάτων προκύπτοντα
ατοπήματα υπό τε την πολιτικήν και την εμπορικήν άποψιν, διε-
βίβασαν εις τους εν Κων/λει αντιπροσώπους αυτών οδηγίας δι’
ών τους προέτρεπον να επιμείνουσι εις την ιδέαν της καταπαύσεως
των εχθροπραξιών. Μεταξύ των εγγράφων δε εν οίς αι ιδέαι
αύται διετυπούντο και ανεπτύσσοντο ευρίσκονται και τινα του
τότε πρέσβεως της Αγγλίας άτινα καίτοι κάπως εκτεταμένα
αλλ’ όμως ως συντελεστικότατα εις την κατάληψιν της θέσεως
εις ήν είχε περιέλθει το ζήτημα, ουσιώδες εκρίναμεν να καταχω-
ρίσωμεν παρά πόδας (α)

(α) Η συλλογή των εγγράφων ώδε παρακολουθεί την Ιστορίαν
του Πρόκες περιέχει τινά των εφεξής υπό
του Λουτφή εφέντη αναφερομένων. Υπάρχουσιν όμως
και διαφοραί ουχί ασήμαντοι μεταξύ των δύο κειμένων.
Εφ ώ και δεν ενομίσαμεν περιττόν να μεταφράσωμεν τα εν τη
ιστορία του Λουτφή, καθόσον ενώ τα παρά τω Πρόκες εισίν
τα έγγραφα τα οποία είχεν υπόψιν η Ευρώπη, τα παρά τω Λουτφή
εισίν εκείνα εφ ών συνεζήτει και απεφάσιζεν η Υψηλή Πύλη.

(10)
Επειδή η άρνησις της οθωμανικής κυβερνήσεως εις τας γε-
νομένας αυτή προτάσεις είναι λίαν παράδοξος υπάρχει ανάγκη
να εξηγηθή σαφέστερον τίς ο αληθής σκοπός
των ρηθεισών προτάσεων. Καθόσον πάς όστις ιδεί, η Οθωμανική
Κυβέρνησις μη λαμβάνουσα υπόψιν την ιδέαν του ισχυροτέρου
αυτής γείτονος και αποκρούσασαν τας προθύμους υπηρεσίας
τας οποίας τη προσφέρει από αιώνων σύμμαχος θέλει νομίσει
ότι πρόκειται περί προτάσεων ξένων ως προς τας πολιτικάς
σκέψεις. Αι προτάσεις αύται
περιστρέφονται εις δύο σημεία. Πρόκειται πρώτον
περί μεσολαβήσεως απλής και ειλικρινούς
προς φιλικήν διακανόνισιν μεταξύ Ρωσσίας και
Τουρκίας εισέτι τυχόν υφισταμένων διαφορών και δεύτερον
την κατάπαυσιν των εξ Ελλάδος εχθροπραξιών
προς συμβιβασμόν των δύο μερών. Εάν ερωτάται τίς
η εκ της παραδοχής και εκτελέσεως αυτών προκύπτουσα ωφέλεια η απάντησις
είναι λίαν πρόχειρος. Η ωφέλεια συνίσταται εις την εμπέδωσιν
της γενικής ειρήνης και εις την επάνοδον της ησυχίας
εν τω Οθωμανικώ Κράτει το οποίον θέλει πορισθεί εκ τούτου μέγιστα πλεονεκτήματα.
Εφ ώ και είναι αναμφίβολον ότι η
πρότασις τοιαύτης μεσολαβήσεως αποδεικνύει τας φιλι-
κοτέρας διαθέσεις και επέρχεται απορία πώς η Οθωμανική μάλιστα Κυβέρνησις αποκρούει μετά αδημονίας
τας ρηθείσας προτάσεις εν ώ αύται σκοπούσι μάλιστα
καλά αποτελέσματα. Άραγε φρονεί ότι εκ της
παραδοχής και εκτελέσεως αυτών θέλει καθυποβληθή εις μεγάλας
θυσίας; Βλέπει εν αυταίς και το προσβλητικόν δια την
υπόληψίν της ή ότι τα ελκυξόμενα εκ των προλαβουσών

(11)
συνδιασκέψεων; νομίζει ότι η μεσολαβούσα δύναμις θέλει
αναλάβει να παραστήσει μεροληπτικόν πρόσωπον εν ταις
διαπραγματεύσεσιν; Ή τέλος αποδίδει τα προς ενίσχυσιν
των ρηθεισών προτάσεων προβαλόμενα ως απλάς
φαντασιώδεις υπονοίας; Επειδή δε τοιαύται μόναι
είναι αι υποθέσεις τας οποίας δύναταί τις να εξεύρει ως
επηρεαζούσας την γνώμην της Αυτοκρατορικής Κυβερνήσεως
εξετάσωμεν εάν αύται έχουσι το ορθόν ή όχι.
Δεν θέλωμεν να επαναλάβωμεν ενταύθα ουδέν περί των
σκέψεων εκείνων, αίτινες προήρχοντο εκ του φόβου μη ο νέος
αυτοκράτωρ της Ρωσσίας εν ταις μετά του Οθωμανικού Κράτους
διαφωνίαις αυτού υπερβεί τα όρια και μιμηθεί τον προκάτοχον αυτού
όστις το κατ αρχάς αποτρέπων τον λαόν αυτού από πο-
λιτικής επιζημίου ύστερον εγκατέλειψε τούτο το σύστημα.
Αι σκέψεις αύται εξετέθησαν μετά εντελούς εμπιστοσύνης προς
την Αυτοκρατορικήν Κυβέρνησιν και καθυπεβλήθησαν εις την
Α.Μ. τον Σουλτάνον. Η Αγγλική Κυβέρνησις μόνον μετά
στενοχωρίας θέλει υποστή τας δυσχερείας της οριστικής διαπραγματεύσεως μεταξύ Τουρκίας
και Ρωσσίας και προτείνει τώρα τας προθύμους υπηρεσίας αυτής εν
ώ απέφυγε να αναμιχθή εις τα παρά τη Πύλη γενόμενα
διαβήματα συνεπεία της μεταξύ τριών
μεγάλων δυνάμεων πρό τινων μηνών επελθούσης συνεννοήσεως περί
της αποκαταστάσεως της ησυχίας της Ελλάδος. Τώρα οποία
έσται η ωφέλεια της μεσολαβούσης κυβερνήσεως εκ της
εφαρμογής των μέτρων τούτων; άραγε περιαιρεθέντων
των αιτίων των διαφωνιών των μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας
η μεσολαβούσα δύναμις θα κερδίσει πλούτον, χώραν,
δύναμιν στρατιωτικήν κατά ξηράν ή κατά
θάλασσαν; Αυτός ο Αυτοκράτωρ της Ρωσσίας ευχαρι-
στείται να χάσει την ευκαιρίαν του να ικανοποιήσει την επι-

(12)
θυμίαν του και να ανοίξη νέον στάδιον εις τα πολυπληθή του
στρατεύματα; ή θα ωφεληθή η μεσολαβούσα δύναμις ως εκ
της ευχαριστίας της Υψηλής Πύλης δια τον κόπον και την
προσπάθειαν ήν κατέβαλεν; Ως προς τους Έλληνας, ούτοι
θεωρούσιν αυτούς ως αποκτήσαντας ανεξαρτησίαν και
αυτεξουσιότητα. Είναι μακράν του να συγκατατεθώσιν εις
συνδιάσκεψιν μετά μεσολαβήσεως δυνάμεως και είναι γνωστόν
ότι θέλει γίνει ανάγκη μέσων δραστηρίων όπως ούτοι
παραδεχθώσιν λύσιν σύμφωνον προς την τιμήν και τα συμφέ-
ροντα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.-