1898 - Προστασία μειονοτήτων και ευρωπαϊκές προσφυγές
Ν. Λυγερός
Το πλαίσιο των ευρωπαϊκών προσφυγών των προσφύγων της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου, είναι κατά κύριο λόγο το τμήμα Ε΄ της Συνθήκης της Λωζάννης, δηλαδή τα άρθρα 37 έως 45 που αφορούν την προστασία των μειονοτήτων. Το άρθρο 37 είναι απλώς εισαγωγικό των επομένων. Τα άρθρα 38 έως 43 αναφέρουν συστηματικά τον όρο: μη μουσουλμανικαί μειονότητες. Δεν υπάρχει άλλος όρος και δυνατή παρερμηνεία. Αυτή η έκφραση αφορά και τους Έλληνες και τους Αρμένιους, μόνο που οι τελευταίοι δεν μπόρεσαν να παίξουν κανένα ρόλο σε αυτήν τη Συνθήκη λόγω της γενοκτονίας τους. Συνεπώς, αυτή η έκφραση στιγματίζει κατά κύριο λόγο το ελληνικό στοιχείο. Συνοπτικά το άρθρο 38 αναφέρεται στην απόλαυση της ελεύθερης διακίνησης και μετανάστευσης. Το άρθρο 39 αναφέρεται στην απόλαυση των αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων. Το άρθρο 40 αναφέρεται στην προστασία και στην εγγύηση. Το άρθρο 41 αναφέρεται στην παροχή δημόσιας εκπαίδευσης στη γλώσσα τους αλλά και στη διάθεση χρηματικών ποσών του δημοσίου. Το άρθρο 42 αναφέρεται στον τομέα της οικογενειακής και προσωπικής κατάστασης. Τέλος, το άρθρο 43 αναφέρεται στη θρησκεία και τα ανάλογα δικαιώματα. Ενώ το άρθρο 44 σημειώνει τα κριτήρια που πρέπει να τηρήσει η Τουρκία ως μέλος του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών -το τότε ανάλογο του σημερινού Ο.Η.Ε.- και τις υποχρεώσεις της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ιαπωνίας. Το άρθρο προσθέτει ότι υπάρχει μουσουλμανική μειονότητα στην Ελλάδα. Όπως είναι αυτά τα άρθρα προσφέρουν ένα δυναμικότατο πλαίσιο για τις ευρωπαϊκές προσφυγές. Πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν είναι μια απλή διακρατική συμφωνία. Η Συνθήκη της Λωζάννης ανήκει καθαρά σ’ ένα διεθνές πλαίσιο στο οποίο υπάρχουν και τωρινές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατά συνέπεια, δεν πρόκειται για ένα έγγραφο που μπορεί να αμφισβητηθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Δυστυχώς αυτό το ισχυρό χαρτί δεν έχει χρησιμοποιηθεί με αποτελεσματικό τρόπο. Τώρα όμως, δηλαδή μετά το 1987, κάθε πρόσφυγας μπορεί να κάνει μια ατομική προσφυγή εναντίον της Τουρκίας. Οι προσφυγές της Κύπρου απέδειξαν πόσο ορθή είναι αυτή η προσέγγιση διότι είναι στην ουσία η μόνη που πραγματικά αλλάζει τα δεδομένα μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας αλλά και Ελλάδας και Τουρκίας. Συνεπώς, με το όπλο του κληρονομητηρίου, ο κάθε πρόσφυγας γίνεται ένας αγωνιστής μέσω της ύπαρξης της Συνθήκης της Λωζάννης. Διαθέτουμε πλέον όλο το οπλοστάσιο του νομικού πλαισίου. Άρα τώρα όλο το θέμα είναι θέμα βούλησης εκ μέρους των προσφύγων μα όχι μόνο. Διότι η ύπαρξη του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η μη χρήση από τους πρόσφυγες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου αποδεικνύει ότι δεν υπάρχουν πρόσφυγες αναγνωρισμένοι από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Διότι πρόσφυγας είναι μόνο και μόνο αυτός που έκανε προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.