31117 - Ένα βυζαντινό νοητικό σχήμα

Ν. Λυγερός

Για να γίνει η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, οι Τούρκοι επιτέθηκαν πρώτα στη Θράκη για να εξουδετερώσουν τα κάστρα της που προστάτευαν δομικά την Πόλη. Μ’ αυτόν τον τρόπο μετέτρεψαν την τελευταία σε νησί απομονωμένο, ενώ ήταν γωνία με στρατηγικό βάθος. Η εξουδετέρωση των θρακικών κάστρων αφόπλισε και την εφοδιαστική αλυσίδα, που θα λειτουργούσε μέσω ξηράς, την ώρα της πολιορκίας. Έτσι η προτελευταία φάση της άλωσης δεν έγινε από την ασιατική πλευρά, αλλά την ευρωπαϊκή. Αυτό το νοητικό σχήμα που έζησε το Βυζάντιο, επαναλήφθηκε έμμεσα με την Συνθήκη Σεβρών το 1920 και άμεσα με την Συνθήκη Λωζάννης το 1923 μέσω της αποστρατικοποιημένης ζώνης. Ουσιαστικά αυτό που έγινε ήταν η αποτροπή οποιασδήποτε παρέμβασης πάνω στην Πόλη. Αυτό το σχήμα παρουσιάστηκε και πάλι με τη Σύμβαση Μontreux το 1936 για τα Στενά που έληξε το 1956. Με πιο σύγχρονη ορολογία πρόκειται για την δημιουργία μιας buffer zone ανάλογη με την πράσινη γραμμή της Κύπρου, δίχως όμως ν’ αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι ότι είναι κατεχόμενα και μόνο. Διότι η υπογραφή του Βενιζέλου ως πρώην στη Συνθήκη Λωζάννης δεν ήταν υποχρεωτική και θα μπορούσε να την είχε αποφύγει, αν πραγματικά δεν την ήθελε, αλλά την ήθελε και αυτό φάνηκε και με το Σύμφωνο Φιλίας το 1930 ή ακόμα και με την πρότασή του να πάρει ο Κεμάλ ο γενοκτόνος το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1934. Έτσι, η ανταλλαγή πληθυσμών μ’ αυτά τα σχήματα θα ήταν στην Κύπρο το ανάλογο από την αποδοχή της διχοτόμησης και την απαγόρευση προσφυγών και αποζημιώσεων, πράγμα το οποίο θα θεωρούσαμε όχι μόνο απαράδεκτο, αλλά και καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και η απομόνωση της Κωνσταντινούπολης μ’ αυτό το βυζαντινό νοητικό σχήμα σχετίζεται και με την έλλειψη υποστήριξης του Πόντου.